door Aina Talle en Ana López (*)
4 februari 2019

De civiele maatschappij als actor

De Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging bestaat sinds vele decennia. Vandaag is ze een brede, zeer populaire en inclusieve beweging geworden, waarin zich zeer uiteenlopende sociale bewegingen en politieke stromingen en oriënteringen ontmoeten. Ze onderscheidt zich duidelijk van andere nationalistische onafhankelijkheidsbewegingen in Europa, door de centrale rol van de sociale empowerment. De Catalaanse civiele maatschappij had daarin altijd een leidende rol. Ze heeft als eerste de onafhankelijkheid op de dagorde gezet, en dit begrip in zijn sociale en nationale dimensie bij instellingen en partijen naar voor geschoven.

Democratisering is een zeer sterke eis van deze civiele maatschappij, en daarom bevat haar strategie steeds de toepassing van verschillende democratische instrumenten, zoals openbare debatten, volksraadplegingen, referenda, verkiezingen, tot en met ons laatste referendum van 1 oktober 2017. Daarbij opent de civiele maatschappij open ruimtes, ruimtes die voor allen beschikbaar zijn, waarin vrij gediscussieerd wordt, waar mensen uit verschillende bevolkingsgroepen en met diverse politieke opvattingen mekaar ontmoeten en met elkaar debatteren, los van de vraag of ze voor of tegen onafhankelijkheid zijn.

Antikapitalistisch links

Natuurlijk onderscheidt ons standpunt als antikapitalistisch links zich van andere oriëntaties binnen de onafhankelijkheidsbeweging. Wij zien die beweging als een buitengewone kans om de Spaanse nationale staat in vraag te stellen en alles wat een nationale staat op Europees vlak met zich brengt. Wat ons betreft gaat het erom de rol van de Europese instellingen te veranderen en de representatieve democratie door een participatieve te vervangen. De beweging zet een veranderingsproces in gang, waarbij de meest diverse mensen in het middelpunt staan en het politiek en economisch systeem en de grondslag zelf van de maatschappij waarin we leven in vraag stellen. Dat biedt dus grote mogelijkheden. Het zou erg nalatig zijn als links zich hier niet manifesteerde. Zonder links zouden andere krachten de vrije hand hebben om de beweging naar hun eigen opvattingen te manipuleren en er de leiding van te nemen. Het komt aan op het linkse emancipatorisch karakter van de beweging, dat een alternatief is voor alles wat ons tot nog toe opgedrongen werd. In de comités waarin we actief zijn, zijn er mensen van alle politieke richtingen, maar dat ze aan dit proces deelnemen komt uit het inzicht hoe slecht het gesteld is binnen de Spaanse staat, met zijn massale corruptie, de centralisering van de macht in Madrid met hevige politieke crisissen tot gevolg, omdat er geen echte dialoog met de periferie is, met de andere regio’s in de Spaanse staat. Binnen die centrale staat kan een noodsituatie zoals die in Catalonië niet opgelost worden, omdat alles wat uit het Catalaanse Parlement voortkomt om de maatschappelijke nood te lenigen door Madrid systematisch teruggedrongen en als onwettig verklaard wordt, zodat vooruitgang onmogelijk is.

De rol van de comités

In de Catalaanse regio’s kiezen de mensen veel progressiever dan in de andere delen van de Spaanse staat, en de ervaring toont aan dat binnen deze staat geen progressief politiek project kan gerealiseerd worden. Zo bijvoorbeeld een eind stellen aan oude taboes van het systeem, met de erfenis van het Franquisme, met de diepgewortelde politieke combines.

De 1^e oktober [2017, datum van het referendum] was een keerpunt, van waaruit er voor velen geen terugkeer meer mogelijk was. Het lelijke gezicht van de Spaanse staat werd zichtbaar. Een referendum kan de essentie van de democratie betekenen wanneer mensen bevraagd worden over een zaak die hen onmiddellijk aanbelangt. Maar daartegen is zo repressief opgetreden.

Wanneer een staat zo reageert wekt dat haat op. Het gaat niet alleen over de politie, maar ook over de rechters, de politici en de media. Deze laatsten waren ‘gestuurd’ en hebben de repressiestrategie mee voorbereid en ondersteund. Vandaar het gevoel te moeten vluchten en deze staat te moeten verlaten.

De 1^e oktober betekende ook het ontstaan van de Comités voor de Verdediging van de Republiek, het betekende dat de mensen zich terug op straat ontmoetten, zoals bij de 15 Mei-beweging van 2012. Toen zagen de mensen elkaar op straat en begonnen met elkaar over de politieke toestand te praten. Dan ontstonden opnieuw buurtnetwerken, die zeer belangrijk gebleven zijn voor de weerstand tegen de repressie en voor de organisatie van veel acties.

De twee gevangen en aangeklaagde leden van de CDR zijn de zondebokken van een staat die brutaal tekeer gaat tegen dissidenten, en zich wreekt op mensen die doen wat veel anderen doen wanneer ze bijvoorbeeld in staking zijn en op een actieve geweldloze manier weerstand bieden. Daar wordt dan een afschuwelijk verhaal rond opgehangen dat het leven van activisten ernstig kan verstoren. De bedoeling is mensen te intimideren, onder andere met partijdige rechterlijke uitspraken. In een normale democratische staat zouden zulke rechters hun bevoegdheid verliezen.

Daarbij moet vermeld worden dat een rechtsextremistische partij zoals VOX, die in Andalusië voor de eerste maal in een regionaal Parlement haar intrek nam en waarvan de regering van het conservatieve PP (Partido Popular) en het rechts-neoliberale Ciudadanos afhankelijk is ¹, vaak als burgerlijke partij toegelaten wordt in zaken van ‘rebellie’ van Catalaanse politici.

Het is bijzonder verheugend dat in het Comité voor de Verdediging van de Republiek ook in Catalonië mensen van Latijns-Amerikaanse oorsprong actief zijn, en Andalusiërs waarvan de ouders naar Catalonië emigreerden. Het gaat dus niet over een identitaire beweging, zoals veel Duitse linksen beweren. Republiek betekent ook ‘geen monarchie’, breuk met het Franquisme, dus meer dan alleen maar onafhankelijkheid.

Volk als demos

Veel mensen in de Catalaanse regio’s zijn, wat ook hun herkomst moge zijn, tot het inzicht gekomen dat er binnen de Spaanse staat op politiek vlak niets meer te bereiken valt. De migratieachtergrond is natuurlijk van belang, maar voor velen die hier reeds lang leven of hier opgegroeid zijn, is het Catalaans evengoed hun taal als het Castiliaans. Zo ontstaat een niet onbelangrijk samenhorigheidsgevoel, ook al vergeet men als migrant zijn eigen wortels niet en houdt men nog steeds van zijn herkomstland, evengoed als van zijn nieuw gekozen heimatland.

In de Catalaanse samenleving wordt er op een hoffelijke manier met vreemdelingen omgegaan. Als iemand geen Catalaans spreekt, zijn de Catalanen de eersten die op een andere taal overgaan om elkaar te kunnen begrijpen. Op 1 oktober hebben ook Latijns-Amerikanen voor de scholen gestaan die als stemlokaal dienden. Er waren ook buitenlanders die alleen meegingen met hun levenspartner, terwijl ze zelf de nationaliteit niet hadden om ook te stemmen.

Veel mensen die de migratiewetgeving in de EU verwerpelijk vinden, hopen dat ze in een Catalaanse republiek een sociaal samenhorigheidsgevoel kunnen verder ontwikkelen. Het gaat over het volk in de zin van demos, niet in de betekenis van een etnische entiteit. Daar hoort ook het project bij om buitenlanders vlug in te burgeren, want ze behoren gewoon tot onze samenleving. Het is betekenisvol dat in het Parlement ook afgevaardigden van Marokkaanse herkomst zitten, en vrouwen met een hoofddoek. De minister voor sociale zaken is een vrouw van Marokkaanse oorsprong. Integratie betekent dat men zijn herkomst niet moet verloochenen, maar toch zijn plaats kan vinden in een maatschappij en er actief richting aan kan geven.

De media

Ik vind het belangrijk dat mensen zich via alternatieve kanalen informeren, dat ze de dialoog aangaan met CDR, meer uit eerste hand vernemen waarover het gaat. Ik vind dat de berichtgeving in Duitsland extreem tendentieus is, en alleen weergeeft wat door de officieuze Spaanse grote media verspreid wordt. Ik heb onlangs met ontzetting vernomen dat het Duits persagentschap (DPA) haar bureaus in de Spaanse staat en in Latijns-Amerika op het eind van het jaar wil sluiten. Dat impliceert dat Duitsland nog meer dan tevoren afhankelijk zal zijn van de berichtgeving van het Spaans persagentschap, dat de berichtgeving in geheel Latijns-Amerika beïnvloedt en werkelijk door de Spaanse centrale regering in belangrijke mate gecontroleerd wordt. Dan kon dit nog tot een situatie leiden als tijdens de Burgeroorlog, als de berichtgeving niets meer met de realiteit te maken had. Als stakers als terroristen aangeduid worden is dat een zeer gevaarlijke ontwikkeling, en niet alleen in de Spaanse staat. Hier in Duitsland gaat het met de nieuwe politiewet in dezelfde richting.

Muilkorf

Een muilkorfwet ² komt er ook in Duitsland, het recht op betogen en op vrije meningsuiting komt massaal onder vuur en wordt beperkt. Men moet dus goed in het oog houden wat er in de Spaanse staat en in de Catalaanse regio’s gebeurt. Kort voor het referendum zei ook Julian Assange dat de repressie in de Catalaanse regio’s tot een situatie van burgeroorlog kan leiden, waarvoor men nieuwe onderdrukkingsmethodes uitprobeert, zoals bijvoorbeeld via de censuur op de sociale netwerken en de manipulatie van het nieuws. De publieke opinie in Duitsland en in Europa moet daar zeer oplettend voor zijn.

De ondemocratische antiterreurwetten van de Spaanse staat leiden tot veroordelingen die in de meeste andere Europese landen niet denkbaar zouden zijn. Zoals men weet zijn politici daarvan het slachtoffer, maar ook journalisten en kunstenaars. Zo werd bijvoorbeeld de rapper Valtònic uit Mallorca (met burgernaam Josep Miquel Arenas) in februari 2017 tot drieënhalf jaar gevangenisstraf veroordeeld, onder andere wegens majesteitsschennis. Zijn beroep op de vrijheid van meningsuiting en het recht op  artistieke uitdrukking werd door het Spaans grondwettelijk hof afgewezen, en er werd geen gehoor gegeven aan de aanzienlijke protestbeweging. Valtònic vluchtte vóór zijn gevangenneming naar België. Het gerecht in Gent wees het uitleveringsverzoek af omdat hij voor dergelijke ‘delicten’ in België niet veroordeeld kan worden ³. Men zou in laatste instantie het Europees Hof voor Mensenrechten kunnen inroepen, ten teken dat deze gevallen van repressie ons allen aangaan.

(*) Aina Talle is een politologe uit Barcelona, lid van de CUP (Candidatura d’Unitat Popular), ‘Kandidatuur van de Volkseenheid’, een partij die vertegenwoordigd is in veel gemeenteraden en in de Generalitat, het Catalaanse Parlement.
Ana López vertegenwoordigt een van de CDRs, ‘Comités de Defensa de la República’ (Comités ter verdediging van de Republiek) en de Brusselse CDR-vrouwen.
Dit artikel is de vertaling van Katalanische Bewegung gegen Zentralstaat, verschenen op de site van Sozialistische Zeitung, januari 2019. Het uitgangspunt van het artikel waren de twijfels binnen Duits links over het emancipatorisch karakter van de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging. Bij een (beperkt) aantal van hen worden zelfs vreselijke vergelijkingen gemaakt met rechtsnationalistische bewegingen en partijen zoals bijvoorbeeld de Italiaanse Lega Nord, waarmee de Catalaanse republikeinse beweging niets gemeen heeft.

1. Het gaat over de Andalusische regering; de centrale regering in Madrid wordt gevormd door de sociaaldemocraten van de  PSOE en de Catalaanse socialisten van de PSC. [Noot van de vertaler ]
2. Zie Ander Europa, De Spaanse ‘muilkorfwet’ of de dreiging van de Staat [Noot van de vertaler]
3. Zie bijvoorbeeld De Morgen van 17 september 2018. [Noot van de vertaler]