16 maart 2023
Verschenen  op 14 maart 2023 op  German Foreign Policy (*)
als derde deel in de serie “On the Side of Diplomacy”
(Hier deel 1 en deel 2)

Nederlandse vertaling door Ander Europa.
Met dank voor de toelating tot publicatie

 

 

Jürgen Trittin, woordvoerder buitenlands beleid van de Duitse groene partij, voorspelt dat het Westen in het najaar zware druk zal uitoefenen op Oekraïne om met Rusland te onderhandelen over beëindiging van de oorlog. De Amerikaanse regering heeft onlangs signalen in die richting gegeven, aldus Trittin. Het zou onverstandig zijn de steun voor Kiev bij de komende presidentsverkiezingen voort te zetten, omdat de stemming binnen de Amerikaanse bevolking is omgeslagen. Terwijl dit een indicatie is dat Kiev van koers moet veranderen, intensiveren verschillende landen buiten het trans-Atlantische Westen hun bemiddeling voor een staakt-het-vuren. Brazilië blijft aandringen op vredesonderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne. Na zijn bezoeken aan Kiev en Moskou heeft de Saudi-Arabische minister van Buitenlandse Zaken prins Faisal bin Farhan al Saud bevestigd dat Riyad ook dergelijke activiteiten ontplooit. Naar verluidt zal de Chinese president Xi Jinping binnenkort naar Moskou reizen voor besprekingen en vervolgens gesprekken voeren met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. In tegenstelling tot het Westen verwelkomt Zelensky deze onderhandelingsinitiatieven.

 

“Breng vrede”

De Braziliaanse regering onder president Luiz Inácio Lula da Silva zet haar inspanningen voor een onderhandelde regeling van de Oekraïense oorlog systematisch voort. Op 1 maart ontmoetten de Braziliaanse minister van Buitenlandse Zaken Mauro Vieira en de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov elkaar in de marge van de bijeenkomst van de ministers van Buitenlandse Zaken van de G20. Zij bespraken niet alleen stappen om de bilaterale samenwerking uit te breiden [1] maar ook het conflict in Oekraïne. Brazilië dringt aan op een staakt-het-vuren, en blijft zich verzetten tegen westerse sancties, zoals uit opmerkingen achteraf blijkt.[2] De volgende dag, op 2 maart, had Lula een videogesprek met zijn Oekraïense ambtgenoot, Volodymyr Zelensky, waarin Lula opnieuw bevestigde dat Brazilië “met andere landen wil spreken en wil deelnemen aan alle initiatieven om vrede en dialoog te bevorderen. “[3] Van zijn kant verklaarde Zelensky, “hebben we het belang benadrukt van het handhaven van het beginsel van soevereiniteit en territoriale integriteit van staten” en hebben we ook gesproken over “diplomatieke inspanningen om de vrede terug te brengen in Oekraïne en de wereld.” Zelensky bevestigde zijn uitnodiging aan Lula om Kiev te bezoeken om de onderhandelingen persoonlijk voort te zetten.

 

Investeren in wederopbouw

Naar verluidt hadden Lula en Zelensky het tijdens hun videogesprek ook over de eerste stappen in een verdergaand proces. Daarover verklaarde Igor Zhovkva, plaatsvervangend hoofd van het Oekraïens presidentieel kabinet, dat Kiev lang de “zeer belangrijke rol” onderschat had die Latijns-Amerika zou kunnen spelen. Men is nu bereid meer aandacht te besteden aan het subcontinent. Verwijzend naar het videogesprek van de twee presidenten zouden de betrekkingen tussen Oekraïne en Brazilië “niet alleen op politiek, maar ook op economisch niveau kunnen worden vernieuwd.”[4] Zo zou het denkbaar zijn dat Brazilië investeert in de wederopbouw van Oekraïne na de oorlog. Het zou ook mogelijk zijn om de bijna een half miljoen Brazilianen, wier voorouders aan het eind van de 19e eeuw waren geëmigreerd uit wat nu Oekraïne is, erbij te betrekken.[5] Kiev en Brasília hadden al vóór de Russische inval gesproken over versterking van hun economische betrekkingen, inclusief de mogelijkheden van Braziliaanse bedrijven om in Oekraïne te investeren.[6] Hun gesprekken hebben toen echter niet echt resultaten opgeleverd.

 

“Een redelijk land”

China neemt nu blijkbaar ook concrete stappen in de richting van een onderhandelde regeling. Op 24 februari, de eerste verjaardag van de Russische inval, presenteerde Beijing een Twaalfpuntenplan voor een “politieke regeling van de Oekraïne-crisis”.[7] Naar verluidt zal president Xi Jinping zeer binnenkort naar Moskou reizen voor onderhandelingen – mogelijk al volgende week. De Russische regering heeft de essentie van het Twaalfpuntenplan duidelijk verwelkomd. Ook werd gemeld dat Xi na zijn bezoek aan de Russische hoofdstad van plan is te spreken met president Volodymyr Zelensky.[8] In tegenstelling tot Xi’s persoonlijke ontmoeting met de Russische president Vladimir Poetin zou de ontmoeting met Zelensky waarschijnlijk per video plaatsvinden. Net als in het geval van Brazilië is ook voor de Volksrepubliek in principe een substantiële deelname aan de wederopbouw van Oekraïne denkbaar. Voor de oorlog was China de grootste handelspartner van Oekraïne en in het kader van het ‘Nieuwe Zijderoute Initiatief’ (Belt and Road Initiative) had het geïnvesteerd in de infrastructuur van Oekraïne.[9] Presidentieel adviseur Zhovkva heeft bevestigd dat de Volksrepubliek in Kiev wordt gezien als een “redelijk land in het kader van toekomstige onderhandelingen.”[10]

 

Saoedi-Arabië als bemiddelaar

Saoedi-Arabië raakt steeds meer betrokken bij de pogingen om te bemiddelen in de onderhandelingen. Al in het najaar kon Riyad, dat net als Brazilië en China al voor de oorlog goede betrekkingen onderhield met zowel Rusland als Oekraïne, een bijdrage leveren aan de uitwisseling van krijgsgevangenen tussen beide partijen. Op 26 februari ging prins Faisal bin Fahan al Saud naar Kiev voor besprekingen met zijn Oekraïense ambtgenoot Dmytro Kuleba. Hij zegde daarop een hulppakket ter waarde van 400 miljoen dollar toe aan Oekraïne. Er werd ook gezegd dat zij hun toekomstige zakelijke betrekkingen wilden intensiveren.[11] Op 9 maart ontmoette prins Faisal vervolgens in Moskou zijn Russische ambtgenoot Sergei Lavrov voor besprekingen, waar hij namens zijn land opnieuw zijn steun uitsprak voor de internationale inspanningen om een politieke oplossing voor de crisis te vinden.[12] Saoedi-Arabië heeft vanaf het begin geweigerd, ondanks massale druk, partij te kiezen in de Oekraïense oorlog. Riyad heeft de uitbreiding van zijn olieproductie strikt afgewezen, wat, althans in theorie, ertoe moest leiden de wereldwijde boycot van Russische olie te vergemakkelijken.

 

“Moeilijke beslissingen”

Intussen worden de indicaties talrijker dat het Westen gedwongen zou kunnen worden zich terug te trekken uit de oorlog in Oekraïne. Onlangs werd gemeld dat, gezien de veranderde stemming onder de Amerikaanse bevolking – de waardering voor wapenleveranties en financiering van Oekraïne neemt af – de regering Biden, met het perspectief van de komende verkiezingscampagne, zich voorbereidt op het verminderen van haar steun aan Kiev, en zich daarom heroriënteert op toekomstige vredesonderhandelingen. Ook in West-Europa zijn er tekenen van een koerswijziging. De Franse president Emmanuel Macron en kanselier Olaf Scholz vertelden de Oekraïense president tijdens diens bezoek aan Parijs dat hij “vredesbesprekingen met Moskou moet gaan overwegen” en dat er “moeilijke beslissingen” moeten worden genomen.[13]

 

“Een halve waarheid, op zijn best”

Eind vorige week drukte Jürgen Trittin, parlementair woordvoerder buitenlands beleid van de Grünen, zich publiek in dezelfde zin uit. De ook in Berlijn populaire “affirmatie … dat Kiev alleen het moment voor de onderhandelingen met Moskou zal bepalen is op zijn best een halve waarheid”, schreef Trittin in een opiniestuk. Oekraïne is immers afhankelijk van westerse steun en moet daarom bij twijfel buigen voor westerse eisen. De VS hebben al duidelijke “signalen” gegeven dat zij in het najaar “de druk zullen opvoeren om de strijd te beëindigen.” Ook Duitsland moet voorbereid zijn. Dat zal niet “het einde van de hulp aan Oekraïne” betekenen. Trittin merkte op: “Oekraïne heeft betrouwbare veiligheidsgaranties nodig, en de toenadering van Oekraïne tot de EU moet door de Europeanen – vooral de Duitsers – worden betaald.” Dat staat volgens Trittin volledig los van wie er in het Witte Huis zal zitten, verwijzend naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen eind 2024.[14]

 

(*) German-Foreign-Policy.com is het werk van een groep onafhankelijke journalisten en sociale wetenschappers die “permanent de hernieuwde pogingen van Duitsland opvolgen om terug een hoge machtsstatus te verwerven op economisch, militair en politiek vlak.” De meeste artikels zijn zowel in het Duits als het Engels beschikbaar.

[1] Lavrov, Brazilian FM reaffirm countries’ intention to strengthen relations – statement. tass.com 01.03.2023.

[2] Igor Gielow: Rússia diz entender condenação do Brasil à guerra e enviará chanceler. folha.uol.com.br 01.03.2023.

[3] Guilherme Mazui, Pedro Henrique Gomes, Ricardo Abreu: Em conversa por video, Lula reafirma proposta do ‘clube da paz’, e Zelensky convida o brasileiro para visitor a Ucrânia. g1.globo.com 02.03.2023.

[4] José Pedro Frazão: Ucrânia disposta a negociar com Rússia após retirada de Moscovo. rfi.fr 10.03.2023.

[5] Bibiana Dionísio: Comunidade ucraniana comemora 120 anos de imigração para o Brasil. g1.globo.com 22.05.2011.

[6] President of Ukraine discussed the possibility of increasing trade between the countries with the President of Brazil. president.gov.ua 22.10.2019.

[7] Zie ook  Auf der Seite des Krieges.

[8] Keith Zhai: China’s Xi to Speak to Zelensky, Meet Next Week With Putin. wsj.com 13.03.2023.

[9] Valbona Zeneli, Nataliia Haluhan: Why China is Setting its Sights on Ukraine. thediplomat.com 04.10.2019.

[10] José Pedro Frazão: Ucrânia disposta a negociar com Rússia após retirada de Moscovo. rfi.fr 10.03.2023.

[11] Saudi Arabia’s Prince Faisal meets Ukraine’s President Zelenskyy in Kyiv. thenationalnews.com 26.02.2023.

[12] Ismaeel Naar: Saudi Arabia pledges to mediate in Russia-Ukraine war during Moscow visit. thenationalnews.com 09.03.2023.

[13] Zie ook „Untragbare Opfer”.

[14] Jürgen Trittin: Die Ukraine braucht belastbare Sicherheitsgarantien – und die werden vor allem die Deutschen bezahlen müssen. handelsblatt.com 10.03.2023.

 

 

---