door Herman Michiel
13 maart 2023

Wie Engels leest en een niet al te lange maar degelijke inleiding wil op Ruslands oorlog in Oekraïne kan ik het boekje ‘War in Ukraine’ aanraden, gepubliceerd in november 2022. Het werd geschreven door de Amerikaanse auteurs Medea Benjamin en Nicolas Davies, en loopt qua feitenmateriaal tot enkele maanden na de Russische inval op 24 februari 2022. Benjamin kan bogen op een lange carrière van internationaal activisme (vrede, sociale rechten, feminisme, eerlijke handel…) en was medestichter van Code Pink, een feministisch initiatief gericht tegen de oorlog in Irak. Davies is een freelance auteur en onderzoeker bij Code Pink; hij schreef onder andere ‘Blood On Our Hands: the American Invasion and Destruction of Iraq’.

‘War in Ukraine’ werd uitgegeven bij OR Books, telt 185 vrij korte bladzijden en kost minder dan 20€. Een videopresentatie ervan door Medea Benjamin kunt u hier vinden. Het werk kreeg zeer lovende kritiek van Noam Chomsky, die het een uitstekende gids vindt voor het begrijpen van “de achtergrond, de aard en de mogelijke gevolgen van Ruslands criminele inval in Oekraïne”, en “hoe we kunnen bijdragen om deze vreselijke tragedie tot een eind te brengen.” We kunnen potentiële lezers geruststellen: er is in het boek geen sprake van een vergoeilijking van de Russische inval, maar ook geen platte a-historische voorstelling die een oorlog uit de lucht doet vallen, komend uit de koker van een wrede gek.

De eerste vier hoofdstukken zijn gewijd aan de historische context: het uiteenvallen van de Sovjet-Unie waardoor Oekraïne een onafhankelijke staat werd, maar in de ‘shock therapie’ naar het kapitalisme meteen ten prooi viel aan de graaiende oligarchen; de variërende oriëntaties richting Rusland dan wel de Europese Unie bij opeenvolgende presidenten en bij verschillende bevolkingsgroepen; de daarmee verbonden ‘Oranje Revolutie’ van 2004 en de Maidan opstand van 2014. Dat was ook het jaar van de Russische bezetting van de Krim en de start van een oorlog in Oekraïne, maar dan wel van de staat Oekraïne zelf tegen een separatistische beweging in de oostelijke Donbas. Het tweede hoofdstuk bespreekt de mislukte pogingen om aan die oorlog, die 14.000 slachtoffers maakte, een eind te stellen door de Frans-Duitse vredesvoorstellen bekend als Minsk 1 en Minsk 2. De hoofdstukken drie en vier zijn aan de Russische invasie van 2022 gewijd, in de context van de uitbreiding van de NAVO richting Rusland en de diverse afgewezen détente-voorstellen die al van de tijd van Gorbatsjov dateren.

Dan volgen drie hoofdstukken die dieper ingaan op bepaalde aspecten van de huidige oorlog. “Het is de meest intense informatieoorlog die we ooit gezien hebben”, aldus een gewezen VS-diplomaat. Er is de Russische voorstelling van haar ‘speciale militaire operatie’ die in geen geval ‘oorlog’ mag genoemd worden en bedoeld is om Oekraïne te ‘denazificeren’ en de Russische broeders in Oekraïne te beschermen. Voor wat de berichtgeving in het vrije Westen betreft is de ruime verspreiding van beeldmateriaal, in tegenstelling tot de afstandelijke behandeling in de media van ‘onze’ oorlogen, voor veel mensen een eye opener over hoe verschrikkelijk een oorlog wel is. De internationale solidariteitscampagne die dat teweegbracht was werkelijk buitengewoon, schrijven de auteurs, en voegen eraan toe dat we hier een voorbeeld zagen hoe alle vluchtelingen zouden moeten behandeld worden. Ze laten niet na de racistische taferelen te beschrijven die zich afspeelden aan de Oekraïens-Poolse grens bij het sorteren van blanke en niet blanke vluchtelingen.

Er is een hoofdstuk over de gevolgen van het sanctiebeleid, zowel in Rusland, in Europa en in de niet-westerse wereld. Dat die laatste niet spontaan wil meegaan in onze steun aan een ‘juiste oorlog’ en gepaste sancties tegen de aanvaller heeft ook zo zijn redenen, die men gemakkelijker begrijpt met een beetje context en geschiedenis. Hoofdstuk zeven gaat in op de eerder lugubere omstandigheid dat zowel Rusland als de Verenigde Staten kernmachten zijn en dat een verdere escalatie het risico op een kernoorlog alleen maar dichter brengt; de ontwikkeling van ‘tactische’ (minder krachtige) kernwapens maakt het risico alleen maar groter.

How on earth will this end? vragen de auteurs zich in de laatste bladzijden af. Een antwoord hebben ze natuurlijk niet, evenmin als een formule om oorlogen in de toekomst te vermijden. Ik zou zeggen dat eerlijke pogingen als dit boek om een juister beeld te geven van de realiteit daartoe kunnen bijdragen.