door Frank Slegers
23 januari 2023

Met Putin’s wars schreef de Britse historicus Mark Galeotti een militaire geschiedenis van Rusland sinds de val van de muur. Ik vermoed dat het boek interessant is voor militaire specialisten. Zelf had ik er ook wat aan.

Drie decennia

Nog maar drie decennia geleden viel de Sovjetunie uit elkaar. Ook het leger viel toen uit elkaar. Je staat er niet bij stil, maar het was niet eenvoudig in het overgebleven Rusland een effectief leger weder op te bouwen. De georganiseerde diefstal van het productieapparaat onder de eerste Russische president Boris Jeltsin (de schoktherapie) maakte het niet eenvoudiger. Demoralisatie en corruptie waren ook militair aan de orde van de dag. Mark Galeotti beschrijft het in detail.

Altijd oorlog

Daarna vertelt het boek hoe opeenvolgende oorlogen het toneel waren voor de hervorming van dit leger, soms met succes, maar dikwijls niet, en hoe het regime onder de opvolger van Jeltsin, Vladimir Poetin, zo in twintig jaar gestalte kreeg: Tsjetsjenië, Georgië, de Krim, Donbas, Syrië, …

Volgens Mark Galeotti raakte Moskou willens nillens betrokken in de oorlog in de Donbas. De bezetting van de Krim in 2014 was militair en politiek een succes. Eindelijk leek het hervormde leger er iets van te bakken. Er viel ook iets te zeggen voor de Russische aanspraken op de Krim. Wie iets wil begrijpen over de Russische relatie met de Krim kan het boekje lezen dat de gepensioneerde Leuvense professor Emmanuel Waegemans bij het Davidsfonds uitgaf over de geschiedenis. Het leest als een toeristische folder, maar is goed gedocumenteerd.

Girkin

Na de bezetting van de Krim had Moskou wat het wilde: de Krim terug, en een sterke positie om Oekraïne onder druk te zetten. Daar had het kunnen stoppen. Maar dat was buiten een verzameling Russische nationalisten, avonturiers en criminelen gerekend die na de Krim hun oog lieten vallen op de Donbas. Het gezicht van deze ontwikkeling was Igor Girkin, een oud-kolonel van de Russische inlichtingendienst. Het staat niet vast dat hij handelde in opdracht van Moskou, maar zijn optreden werd door Rusland wel gedoogd onder het motto ‘baat het niet, het schaadt ook niet’.

Dat was een vergissing. Het Oekraïense leger was ondertussen een stuk beter georganiseerd, en dreef Girkin en Co in de Donbas in het defensief. Dat kon Moskou niet hebben, en dus stuurde het geregelde Russische troepen naar de Donbas om de opstandelingen te steunen. Zo kwam van het een het ander…

Een pittig detail in het boek is dat volgens Galeotti de huidige Russische minister van defensie Sergej Sjojgoe niet echt een voorstander was van de bezetting van de Krim, omdat hij de dynamiek vreesde die dit op gang zou brengen. Terecht dus.

Sergej Sjojgoe

Het boek geeft een interessant beeld van de huidige minister van defensie Sergej Sjojgoe en van de Russische opperbevelhebber Valeri Gerasimov. Het stuntelig verloop van de invasie in Oekraïne en de leeftijd van deze heren geven een beeld dat niet lijkt te kloppen. Ze kunnen echt wel wat. Als je de geschiedenis van deze mannen en hun relatie met Poetin leest snap je dat zij niet snel zullen moeten wijken voor soms nuttige avonturiers zoals Yevgeni Prigozjin van de huurlingenmilitie Wagner, of de Tsjetsjeen Ramzan Kadyrov.

Stuntelen

Galeotti was klaar met zijn boek voor de Russische invasie in Oekraïne van februari 2022. Hij had een laatste hoofdstuk klaar over nieuwe militaire ontwikkelingen in de wereld, en wat dat betekent voor het Russisch leger. Hij verwachtte niet dat Rusland daadwerkelijk Oekraïne zou binnenvallen.

Na de inval schreef hij nog snel een extra hoofdstuk. Daarin lees je hoe de invasie vloekte met zowat alle militaire regels die het Russische leger uit vorige oorlogen geleerd had. Galeotti suggereert dat het komt omdat Poetin zelf de beslissingen heeft genomen, op basis van de informatie die hij kreeg van de cocon aan veiligheidsdiensten die hij rond zich geweven heeft, onder leiding van de secretaris van de veiligheidsraad Nikolai Patrushev. Gedwee voeren Sjojgoe en Gerasimov de orders uit. Het is bekend dat de Russische troepen galauniformen bij hadden om na drie dagen oorlog in Kyiv te demonstreren, hartelijk toegejuicht door de bevrijde bevolking. Het is anders gelopen. Ook Galeotti kan maar speculeren over de oorzaken van deze blunders. Dat proberen de Russen nu recht te trekken.

Tegen de achtergrond van de oorlog in Oekraïne speelt de strijd tussen grootmachten. Maar binnen die strijd zijn vele scenario’s mogelijk. Rusland moest Oekraïne niet binnenvallen. Het deed het wel. Het is het klassiek geval van imperial overreach: omdat je de ene stap gezet hebt, zet je de andere, want stappen terugzetten doet een imperium niet. Galeotti beschrijft geloofwaardig hoe dit in de oorlogen van Poetin gewerkt heeft. De meer recente ontwikkelingen bevestigen zijn verhaal.

Mark Galeotti, Putin’s wars, From Chechnya to Ukraine, Osprey Publishing, 2022

Emmanuel Waegemans, De Russische Krim, Geschiedenis van een betwist schiereiland, Davidsfonds, 2022.