24 april 2024 – Het letterwoord CEO roept voor de meesten van ons het beeld op van bedrijfsleiders die een maandloon van 30.000 € maar niets vinden, en daar bovenop nog op extra’s rekenen van bonussen en stock options. Maar CEO staat ook voor ‘Corporate Europe Observatory’, een ngo die de bedrijfslobby’s rond de Europese instellingen in het vizier houdt en er grondig gedocumenteerde artikels over schrijft. De Deen Kenneth Haar is een van de langst dienende researchers van CEO, en hij had het goede idee om eens systematisch, in de vorm van een boek, de invloed van bedrijfsbelangen op het EU-beleid uit de doeken te doen. De vele CEO-publicaties over gevallen van bedrijfslobbying geven misschien te weinig de samenhang aan, namelijk dat de EU grotendeels op bedrijfsbelangen gebouwd is, aldus Kenneth Haar. Zijn boek draagt dan ook de ondubbelzinnige titel ‘A Europe of Capital’. Het werd uitgegeven door de Rosa Luxemburg Stichting, en kan gratis gedownload worden.

De verschillende hoofdstukken zijn gecentreerd rond een bepaald thema, en geven telkens ook een tijdslijn van hoe de EU geworden is wat ze nu is. Thema’s zijn de organisatie van het bedrijfslobbyen, constructie van de Europese eenheidsmarkt, de eurocrisis, de coronacrisis en Big Pharma, vrijhandelsverdragen, het zogezegde ‘peace project’, ‘sociaal Europa’, de Europese klimaatpolitiek, het ‘democratisch deficit’. Alles in overweging nemend is volgens Kenneth Haar de term die het best het Europese project omschrijft die van de Europese concurrentie staat, of toch de formatie van een dergelijke staat. Genuanceerd voegt hij eraan toe: “Dit betekent niet dat andere overwegingen zoals sociale, milieu- of consumentenrechten niet relevant zijn, maar ze zijn altijd ondergeschikt aan het uiteindelijke doel van het concurrentievermogen.”

Het zal natuurlijk niet verbazen dat de invalshoek van de auteur vooral die van de rol van bedrijfslobbys is, en dat die van regeringen en politieke partijen – die uiteindelijk het door de Commissie uitgestippelde beleid goedkeuren – minder aan bod komt. Maar dit is niet afwezig. Zo schrijft hij (p. 247) in verband met de ‘Lissabonstrategie’ (herinner u: “de EU moet tegen 2010 de meest competitieve economie worden”): “Het is het nogal verrassend dat het de sociaaldemocraten waren die de Lissabon agenda domineerden. Van de 15 regeringen die op de bijeenkomst vertegenwoordigd waren, waren er 12 uitsluitend sociaaldemocratisch of werden door sociaaldemocraten geleid. Dit was ongetwijfeld een teken dat ook de sociaaldemocratische beweging zich inzette voor het gemeenschappelijke, fundamentele doel om van de EU een concurrentiestaat te maken.” Ook de naïviteit van het Europees Vakverbond (EVV of ETUC) komt aan bod. De Lissabonstrategie werd natuurlijk ingekleed met mooie formuleringen als “meer en betere banen en een grotere sociale samenhang” en “modernisering van de sociale bescherming”. “Het was een woordkeuze die delen van de vakbeweging aansprak”, aldus Haar, “niet in het minst het EVV in Brussel, waar het werd gezien als een stap weg van de onmiskenbaar neoliberale aanpak van de EU.”

Een index zou niet misstaan hebben voor een boek van meer dan 300 bladzijden dat zowat alle aspecten van het EU beleid aansnijdt. Maar A Europe of Capital is een zeer lezenswaardig en leesbaar boek, toch voor wie Engels leest. Uitgeverij EPO, dit is maar een suggestie…