door Frank Slegers
28 december 2022

Onlangs schreven we hoe de Nederlandse fabrikant van chipmachines ASML gekneld zit tussen China en de VS. Op de website van Politico verscheen nu een artikel waarin dit verhaal belicht wordt vanuit de Amerikaanse kant. ASLM dreigt frontaal te botsen met de nieuwe stap die de Amerikaanse president Joe Biden wil zetten in de economische oorlog tegen China.

Het Amerikaanse debat

Joe Biden diept het anti-Chinese beleid van zijn voorganger Donald Trump verder uit.

Het debat in de VS over de relaties met China gaat historisch als volgt. Aan de ene kant heb je de voorstanders van handel. Amerikaanse bedrijven willen immers investeren in China om te profiteren van de goedkope arbeidskrachten. Zij willen ook exporteren naar China, en goedkope producten importeren om de eigen kosten te drukken. Dit wordt dan overgoten met het ideologisch sausje dat handel goed is voor de ontwikkeling van China, wat dan weer goed is voor de democratie aldaar.

Dit verhaal kreeg door de recente ontwikkelingen in China een flinke deuk: repressie in Hong Kong, de koers van Xi Jinping… Belangrijk was Made in China 2025, het plan waarmee de Chinese president aankondigde dat China mondiaal leidinggevend wil worden in tien strategische sectoren. Ook de afhankelijkheid van Chinese producten zoals mondmaskers om het coronavirus te bestrijden deed in de VS alarmsignalen afgaan. Zo kregen anti-Chinese haviken in de VS steeds meer de wind in de zeilen.

Traditioneel is het streven van de VS de ontwikkeling van technologieën in China enkele generaties achter de VS te houden. Dat is onder Biden veranderd: het doel wordt technologische vooruitgang in China te blokkeren.

In oktober kwamen nieuwe regels uit met als doel China te beletten krachtige computerchips te produceren. Er liggen nu ook plannen klaar om een nieuw overheidsorgaan te creëren dat toeziet op Amerikaanse investeringen in China. Nooit eerder was er een federaal orgaan dat dergelijk toezicht uitoefende op de Amerikaanse industrie. Exportcontroles door de Amerikaanse overheid waren traditioneel enkel gericht tegen proliferatie van massavernietigingswapens.

Ook zou er wetgeving komen om Chinese apps zoals TikTok te verbieden data te verzamelen van Amerikaanse gebruikers.

Trump Plus

De eerste anti-Chinese maatregelen van Trump waren nog gericht op het handelsdeficit. Onder dreiging van sancties werd China aangemaand meer producten uit de VS te importeren, om dat deficit weg te werken.

De aanval op de Chinese techgigant Huawei was echter andere koek. Door Googleapps op de Android telefoons van Huawei te verbieden gingen de VS een heel eind verder dan het ‘veilig houden’ van 5G-netwerken. De Chinese kampioen werd zonder meer uit de markt gestoten.

Onder Biden wordt dit beleid gesystematiseerd om China technologisch te blokkeren. De VS viseren daarbij niet alleen geavanceerde computerchips, maar ook biotechnologie en groene klimaattechnologieën, al wordt het op deze twee laatste terreinen moeilijker omdat China daar niet afhankelijk is van Amerikaanse know how.

De VS houden vol dat zij enkel spitstechnologieën viseren, en niet alle handelsrelaties met China willen afbouwen. Er zijn echter ook haviken die verder willen gaan. Zoals een van hen zei: ook als je enkel Chinese T-shirts importeert verdienen de Chinezen daar geld mee dat zij kunnen investeren in de ontwikkeling van nieuwe wapens.

Zover gaat Biden nog niet. Zijn belangrijkste troefkaart is zoals vermeld de controle op Amerikaanse investeringen in China. Dat wordt geïllustreerd door het verbod van export naar China van machines die geavanceerde chips kunnen produceren. Ook mogen bedrijven die subsidies ontvangen in het kader van de Chips Act tien jaar lang niet meer investeren in dergelijke technologieën in China. Precies door deze nieuwe ontwikkelingen in het Amerikaans anti-China beleid komt de Nederlandse kampioen ASML in nauwe schoentjes.

ASML

De Amerikaanse Chinahaviken verdragen niet dat Japanse en Nederlandse bedrijven, zoals ASML, wel chiptechnologie naar China blijven exporteren, terwijl dit Amerikaanse bedrijven moeilijker wordt gemaakt. Volgens de Amerikaanse wetgeving kunnen de VS ASML zonder meer blokkeren: in de machines die ASML maakt zit Amerikaanse software, en de VS kunnen export daarvan naar China verbieden. Maar Amerikaanse tegenstanders van een verbod wijzen op het risico dat ASML deze Amerikaanse software kan vervangen door die van concurrenten, waardoor de VS in eigen voet schieten.

De Amerikaanse druk houdt aan. Bronnen zeggen dat een akkoord eraan komt, maar Nederlandse ministers houden zich op de vlakte.

De Europese Unie

De Europese Unie gaat ook haar Chinabeleid herbekijken. Komend jaar worden nieuwe regels van kracht die de EU toestaan tussen te komen wanneer Chinese bedrijven in de EU investeren. In 2023 wil de EU daarnaast instrumenten ontwikkelen om ook omgekeerd Europese bedrijven die in China willen investeren onder de loep te nemen.

Deze beslissing zou vallen op het moment dat Zweden de Europese Raad voorzit. Zweden is echter zoals de andere Noordelijke landen en ook Nederland een groot voorstander van vrijhandel. Protectionisme leidt volgens deze landen enkel tot duurdere producten, en dus verlies aan concurrentiekracht. Maar nu de VS zelf de protectionistische kant op lijken te draaien met de Chips Act en de Inflation Reduction Act ziet het er niet naar uit dat Zweden zijn vrijhandelsagenda doorgedrukt krijgt tegen zwaargewichten zoals Frankrijk en Duitsland. De wind blaast wereldwijd de andere kant uit.

Naast maatregelen die tegen China gericht zijn nemen de VS ook maatregelen om actief de eigen industrie te beschermen, zoals de vermelde Chips Act en Inflation Reduction Act. Die maatregelen doen echter ook de Europese concurrenten pijn, die zich daarom afvragen hoe ver hun solidariteit met de VS tegen China kan gaan.

Het blijft uitkijken hoe de driehoeksverhouding VS-EU-China zich verder ontwikkelt.

NOOT van de redactie: op 5 januari 2023 verscheen bij Politico een artikel over de ASML-kwestie.