22 januari 2024 – De Europese leiders laten geen kans onverlet om te wijzen op de erbarmelijke staat van de mensenrechten in Poetin’s Rusland. Men zou dan ook redelijkerwijze kunnen verwachten dat wie Rusland ontvlucht op asiel kan rekenen in de Europese Unie. Draagt die Unie immers niet de mensenrechten hoog in het vaandel? Maar zie, Amnesty International, een naam die we meestal vereenzelvigen met de veroordeling van dictatoriale regimes, brengt een rapport uit (Europe: The point of no return, januari 2024) met een zeer dringende boodschap: Europa moet er onmiddellijk mee ophouden mensen uit de noordelijke Kaukasus terug te sturen naar Rusland waar ze ernstige schendingen van de mensenrechten riskeren.

De noordelijke Kaukasus is het deel van Rusland gelegen tussen de Zwarte en de Kaspische Zee, waar onder andere Tsjetsjenië, Ingoesjetië en Dagestan toe behoren. De bevolking is er hoofdzakelijk moslim, en was al voor de Russische inval in Oekraïne vaak het slachtoffer van ernstige mensenschendingen als willekeurige aanhouding, foltering of ‘verdwijning’. Sinds de Russische inval komt daar nog bij dat buitenproportioneel veel mensen worden ingelijfd in het leger en ingezet in Oekraïne. Een Tsjetsjeen getuigde dat mensen op straat gewoon worden opgepakt en voor de keuze worden gesteld: 10 jaar gevangenis of naar het front.

Reden genoeg dus om de asielaanvraag van mensen die het land zijn kunnen ontvluchten ernstig te nemen. Maar niet alleen in Kroatië, Polen en Roemenië wordt vaak een loopje genomen met dit recht, maar ook in Duitsland en Frankrijk. En na een afgewezen aanvraag riskeert men teruggezonden te worden naar Rusland. Het ‘terroristisch gevaar’, ook wanneer dat door de Russische Interpol wordt geseind,  wordt vaak ingeroepen om asiel te weigeren, in die mate dat Amnesty stelt dat Rusland hiervan gebruik maakt om politieke tegenstanders, dissidenten, mensenrechtenverdedigers en journalisten te viseren. En al heeft de Europese Unie alle juridische betrekkingen met Rusland verbroken na de inval, volgens Amnesty blijkt voor sommige Europese lidstaten de Russische diplomatieke verzekering dat teruggestuurden  geen gevaar lopen al voldoende te zijn om uit te wijzen. Macron van zijn kant gaf na de moord op een leraar door een Tsjetsjeen opdracht om “wie afkomstig is uit de Kaukasus en tussen de 16 en 25 jaar oud is speciaal aan te pakken”, en “als Staat  meedogenloos op te treden tegen wie haat of een terroristische ideologie uitdraagt.”

De selectieve ‘waardenpolitiek’ in de EU bleek ook al in de behandeling van wie de oorlog in Oekraïne ontvluchtte. Miljoenen Oekraïners hebben hier (terecht) met steun van de overheden op alle niveaus bescherming en onderkomen gekregen. Maar ook honderdduizenden Russen zijn hun land ontvlucht, waaronder gewetensbezwaarden, deserteurs, oorlogstegenstanders of dissidenten. Het International Peace Bureau heeft het over 250.000 dienstplichtigen die gevlucht zijn, vooral naar Kazachstan, Armenië, Georgië of Servië. 3500 vroegen asiel in Duitsland, 90 ervan hebben dat ook gekregen…