12 februari 2024 – Een week geleden plaatsten we hier een berichtje onder dezelfde titel. We hadden het over een reeks Belgische ngo’s die gelijk kregen bij de rechtbank in hun aanklacht tegen de Belgische staat die op manifeste wijze de vloer aanveegt met de rechten van asielzoekers. Vandaag zijn het drie Nederlandse ngo’s, Oxfam Novib, PAX en The Rights Forum, die bij het gerechtshof in Den Haag hun eis volledig ingewilligd zien om de uitvoer van onderdelen voor F-35 gevechtsvliegtuigen vanuit Nederland naar Israël stop te zetten wegens schending van het oorlogsrecht.

De Nederlandse militaire basis in Woensdrecht geniet de twijfelachtige eer om als Europees warenhuis en onderhoudcentrum voor de Amerikaanse F-35 te fungeren, een gunst die de sociaaldemocratische premier Kok 20 jaar geleden voor enkele honderden miljoenen euro investeringen in de wacht wist te slepen.

In zijn oorlog tegen Gaza maakt Israël enthousiast gebruik van de F-35. Generaal Alevi sprak in november over de buitengewone capaciteiten van een toestel waarmee bommen van 1000 kg op slechts 300 m van de eigen troepen kunnen gedropt worden, aldus NRC. Al zijn er geen precieze cijfers bekend, van  de Nederlandse F-35 hub moet door Israël in de afgelopen maanden al intens gebruik zijn gemaakt, want het toestel vereist veel onderhoud.

Het juridisch succes van de drie genoemde ngo’s verliep echter niet van een leien dakje. Al in november spanden ze een kortgeding in met de eis dat de Nederlandse overheid haar eigen juridisch kader zou respecteren en de uitvoervergunning zou intrekken. De Amerikanen konden immers sinds 2016 genieten van een permanente vergunning, die niet voor elke transactie een aparte afhandeling vereist. Ook ambtenaren van buitenlandse zaken hadden  de overheid gewezen op het risico om door de levering van wapenonderdelen aan het oorlogvoerende Israël het humanitair oorlogsrecht te schenden. Maar daar had het kabinet geen oren naar: het stopzetten van de export naar Israël zou afbreuk doen aan de verwachtingen van de F-35-partners en het belang een betrouwbare bondgenoot te zijn, wat een negatieve weerslag kon hebben op het Nederlandse aandeel in het F-35-programma. En ook de rechter stelde op 15 december dat de minister van Buitenlandse Zaken na het begin van het Israëlische offensief in Gaza “in redelijkheid besloten had de vergunning in stand te laten”; de eis werd afgewezen.

De ngo’s gingen daartegen in hoger beroep, en kregen vandaag van de rechter volledig gelijk. Het hof stelt vast ‘dat er een duidelijk risico bestaat dat met de F-35-gevechtsvliegtuigen van Israël ernstige schendingen van het humanitaire oorlogsrecht worden gepleegd in de Gazastrook’. De leveringen moeten binnen de week ophouden.

Een succes dus voor de doortastende organisaties die voor de kosten van de rechtszaken een crowdfunding moesten organiseren. Maar is het niet schrijnend dat er maanden moeten verlopen waarin duizenden mensen afgeslacht worden vooraleer een rechtsstaat verplicht wordt te doen wat spontaan en vanaf de eerste dag had moeten gedaan worden ? Er moet bovendien nog scherp op toegekeken worden of Washington zich houdt aan de uitspraak van een Nederlandse rechter. (hm)