13 december 2012 – De minister van financiën van de Europese Unie hebben een belangrijk akkoord bereikt, dat de aanzet vormt tot de instelling van een ‘bankenunie’ binnen de eurozone. In dit akkoord wordt de Europese Centrale Bank belast met het toezicht op de banken binnen de eurozone. Landen zoals Duitsland waren niet bereid banken in andere eurolanden te ondersteunen wanneer dit niet gepaard ging met een vorm van Europese controle op deze banken.

Nu nog houdt Duitsland halsstarrig vast aan de eis dat het Europees toezicht door de Europese Centrale Bank daadwerkelijk functioneert, vooraleer er sprake kan zijn van rechtstreekse Europese steun, via het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM), aan banken binnen de eurozone (dus zonder dat deze financiële steun loopt via de nationale overheid en toegevoegd wordt aan de schuld van de betrokken overheid).

Volgens vele mediaberichten wil de Duitse regering dergelijke steun vooral uitstellen tot na de Duitse verkiezingen volgend jaar. Ook dat is Europa.

Een belangrijke vraag die zelden gesteld wordt is welke criteria de Europese Centrale Bank gaat gebruiken voor haar toezicht. De enige bezorgdheid in Europese leidende kringen lijkt te zijn dat de nieuwe opdracht van de ECB, de stabiliteit van de banksector, haar niet mag afleiden van haar monetaire prioriteiten, met name de strijd tegen de inflatie. Het zou immers goed kunnen dat de ECB onder druk komt te staan om aan een lage rente geld ter beschikking te stellen van de banken om de bankbalansen gezond te houden, op een moment dat de strijd tegen de inflatie juist hogere rentevoeten eist. De monetaire scherpslijpers in Europa, Duitsland natuurlijk op kop, zijn er niet gerust in, en verkregen alvast dat binnen de ECB beide taken institutioneel duidelijk gescheiden zijn.

Maar het toezicht houdt duidelijk niet in dat de banken een maatschappelijk nuttige functie moeten vervullen. Het toezicht is er toe beperkt te beletten dat de banken door hun hebzucht te grote risico’s nemen, zo hun eigen graf graven en ganse sectoren van de economie of zelfs hele landen in hun val meesleuren. De vraag is dan hoe een instelling zoals de ECB, die zelf door niemand wordt gecontroleerd en geen enkele democratische legitimiteit heeft, maar die wel talloze banden onderhoudt met de te controleren banken, dergelijk toezicht effectief kan uitoefenen…

In het akkoord kregen de lidstaten van de Europese Unie die niet tot de eurozone behoren waarborgen dat hun financiële instellingen niet onderworpen worden aan regels die eenzijdig worden opgelegd door de eurozone (via een mechanisme waarbij besluiten zowel een meerderheid van eurolanden als van niet-eurolanden nodig hebben). Meer bepaald de Britse regering wilde zo de Londense city beschermen tegen regelgeving van Brussel. Deze Britse ‘overwinning’ belet niet dat de Europese Unie na dit bankenakkoord meer dan ooit een ‘unie’ is met verschillende snelheden. Ironisch is dat de belangrijkste marktplaats voor handel gedenomineerd in euro’s, Londen, zo ‘beschermd’ wordt tegen regelgeving vanuit de eurozone. De grijze economie kan er maar wel bij varen, maar of dit de stabiliteit van het systeem ten goede komt is minder zeker.

Met het Europees toezicht is de ‘bankenunie’ nog niet volledig. Er zou ook een Europees systeem moeten komen om bankfaillissementen te begeleiden en te laten verlopen zonder systeembedreigende gevolgen, en een Europees waarborgfonds voor deposito’s. Anders dreigt men geen andere keuze te hebben dan noodlijdende banken Europees te blijven ondersteunen, ook al gaat het om een bodemloze put. Duitsland en andere landen lijken echter niet geneigd spoed te zetten achter deze volgende stappen. Geen nood echter, zegt Mario Draghi, de voorzitter van de Europese Centrale Bank, in een interview in de Financial Times: indien er geen Europees afwikkelingssysteem is voor failliete banken dan volstaat het dat wij als toezichthouder verklaren dat een bank virtueel failliet is, en dan zal men niet anders kunnen dan afwikkelen. Draghi letterlijk: “Asked what the bank would do if Europe’s leaders were not able to agree on a common resolution scheme quickly, Mr Draghi indicated it would be prepared in effect to shame local supervisors and national governments to take action. “Even in [the resolution mechanism’s] absence, the single supervisor’s assessment of the possible non-viability of a bank would be such a strong statement that it would likely trigger the national government’s policy response,” Mr Draghi said. Europese haaien onder elkaar… (fs)