door Herman Michiel, 25 juni 2014
Mijn geboortestad Ieper werd niet alleen volledig verwoest in de Eerste Wereldoorlog, op 26 juni a.s. beginnen de Europese staats- en regeringsleiders er ook hun ’top’. Grootse symboliek van een gepacificeerd Europa dat herrees op de puinhopen van twee massaslachtingen, en dat nu de krachten bundelt in het belang van zijn vijfhonderd miljoen burgers. Om het contact met die burgers te bevorderen, zullen de Europese leiders de vierhonderd meter tussen Lakenhalle en Menenpoort zelfs te voet afleggen!
Na de public relations-oefening gaat het gezelschap terug richting Brussel, om er ’s anderendaags de minder mediagenieke zaakjes te regelen, om begrijpelijke redenen achter gesloten deuren. Zo moeten de ‘aanbevelingen’ van de Europese Commissie aan de lidstaten door deze Europese Raad goedgekeurd worden, aanbevelingen in het kader van het ‘Europees Semester‘ om de Europese werkkracht kost-efficiënt en gedisciplineerd de winsten te laten genereren voor ons bedrijfsleven. Ander puntje ter discussie, in de agenda van de top kuis omschreven als ‘gezonde regelgeving’, betreft het schrappen van een aantal geplande wetgevende initiatieven die niet onmiddellijk relevant zijn voor de competitiviteit, een operatie met codenaam REFIT [i] die vooral bij de bedrijfslobbys op veel instemming kan rekenen. Het gaat bv. over het weren van gevaarlijke chemicaliën en de bevordering van de arbeidsveiligheid in het algemeen, de uitbreiding van het moederschapsverlof, de gelijke behandeling van uitzendkrachten, enz., kortom, een hoop ballast die ons geen sikkepit competitiever maakt.
De Europese Raad is het orgaan waar ‘strategische opties’ worden genomen, het kloppend hart van een wereldmacht. Die zag men de voorbije maanden aan het werk rond het conflict in Oekraïne, en onder het agendapunt ‘internationale ontwikkelingen’ komt dat op de top ongetwijfeld ook ter sprake. Een klein gokje echter: het zal er waarschijnlijk veel minder gaan over geopolitieke strategie en veel meer over … schaliegaswinning in Europa. Want we zijn toch zo afhankelijk van het gas van die vermaledijde Poetin, en dat terwijl er een oplossing voor het grijpen ligt die onze bedrijven bovendien nieuwe opportuniteiten biedt! Markus Beyrer, secretaris -generaal van de grootste Europese bedrijfslobby BusinessEurope riep de Europese leiders nog onlangs op [ii] om over het thema schaliegas ‘minder emotioneel’ te zijn, en niet mee te doen met de ‘dogmatische oppositie’ tegen deze nieuwe bron van energie (en winsten). Daarmee zou het agendapunt klimaat- en energiebeleidook al concreet afgehandeld zijn.
Wat kan men nog verwachten op de Iepers-Brusselse top? Misschien zal nieuwkomer Renzi, de sociaal-democratische Italiaanse premier die een monsterscore van 40,8% van de stemmen behaalde in mei, de woordvoerder zijn van een aantal regeringen die de besparingsteugels wat willen vieren. Italië wordt vanaf 1 juli voorzitter van de Unie, en Renzi’s succes geeft hem enige autoriteit. Zijn Democratische Partij vroeg herhaald om meer aandacht voor groei en banen [iii], onder andere door leningen van de Europese Investeringsbank. Mogelijks gunt men Italië een succesje; de Duitse economieminister Sigmar Gabriel (SPD) verklaarde onlangs nog [iv] dat hij niet tegen een lossere omgang met de overheidsdeficits is, op voorwaarde dat het hervormingsbeleid verder gezet wordt. Dat betekent natuurlijk niet dat de Europese leiders het over een andere boeg gaan gooien, alleen dat de streefdatum voor de volledige liberalisatie ietsje wordt uitgesteld.
Toch is de kans groot dat dit alles in de mediaberichtgeving over de top volledig overschaduwd wordt door het verscheurende conflict dat sinds weken woedt in onze Unie: wie volgt Barroso op als nieuwe commissievoorzitter? Alleen het ongelukkig samenvallen van de Europese top met de Wereldbeker voetbal dreigt de blikken enigzins te doen afwenden van deze eersterangskwestie. Korte opfrissing voor wie in gedachten te veel in BrazilIë verwijlt: de grote politieke fracties (christendemocraten van de Europese Volkspartij, sociaal-democraten van S&D, en Europese groenen) stellen de rechtse christen-democratische Luxemburgse ex-premier en gewezen voorzitter van de eurozone Jean-Claude Juncker voor als nieuwe commissievoorzitter. Dit is niet naar de zin van een aantal regeringsleiders, waaronder Merkel, Cameron, Rutte, die de keuze van de commissievoorzitter het privilege van de Europese Raad vinden. Alles draait rond de bepaling in het Verdrag van Lissabon dat bij de keuze van de commissievoorzitter moet ‘rekening gehouden worden’ met de resultaten van de Europese verkiezingen. De christen-democratische fractie is nog steeds de grootste, en haar ‘Spitzenkandidat’ was Juncker, bijgevolg wordt hij commissievoorzitter, aldus de grote parlementaire fracties. Hola, de Europes Raad draagt een commissievoorzitter voor en het Parlement stemt erover, aldus de tegenpruttelende regeringsleiders. Voor de Britse premier Cameron is zijn verzet tegen Juncker vooral een vertoning voor de Britse achterban, een blijk van onverzettelijkheid tegen het ‘federalistisch Europa’; hij dwong zelfs een heuse stemming af over de keuze van Juncker. Voor de meerderheid van de europarlementariërs is Juncker de emanatie geworden van de democratische keuze van de Europeanen…
In werkelijkheid heeft de hele bedoening niets met democratie te maken. Het is veeleer een uiting van de perverse manier waarop het institutionele spel in de Europese Unie de democratie onmogelijk maakt. Het Europees Parlement is niet de arena waar links en rechts met elkaar geconfronteerd worden, waar alternatieve voorstellen het tegen elkaar opnemen; het is de plaats waar politieke krachten die elkaar officieel bestrijden, onderling compromissen sluiten met het oog op een krachtspositie tegenover nu eens de Raad, dan weer de Commissie. Het gevolg is dat er geen oppositie die naam waardig nog overblijft, en dat rechts Europa zelfs nog kan bogen op de ‘democratische’ parlementaire instemming met haar plannen. De discussie over democratie in de Europese Unie wordt aldus herleid tot een formele institutionele aangelegenheid.
Zelfs de linkse fractie in het Europees Parlement (Europees Unitair Links, GUE) blijkt niet immuun voor het parlementair consensusdenken. Syrizavoorzitter en ‘Spitzenkandidat’ voor de GUE Tsipras stelt het in een verklaring [v] kort na de verkiezingen zo voor alsof de Europese kiezers voor Juncker gekozen hebben, en dat het dus een democratische plicht is hem commissievoorzitter te maken. Twee weken eerder had Tsipras in Berlijn nog uitdrukkelijk verklaard [vi] dat Juncker een figuur van het verleden is die we achter ons laten, Juncker who has presided over all the Eurogroup meetings for the Memoranda and austerity. Ook GUE-voorzitster Gabi Zimmer (Die Linke) leek twee dagen na de verkiezingen niet meer de onverbiddelijke tegenstander te zijn van Juncker, daarbij handig gebruik makend van het argument dat het moet gedaan zijn met de achterkamerakkoordjes rond de Europese topbenoemingen. Ze koppelt er wel de voorwaarde aan vast dat de kandidaat-commissievoorzitter tegen het soberheidsbeleid, de Troika of het EU-US handelsverdrag moet gekant zijn. In het geval van Juncker is dat uitgesloten, maar het is evenzeer uitgesloten in het geval van de andere Spitzenkandidaten [vii]. Tsipras’ “democratische eis” dat de commissievoorzitter de winnende Spitzenkandidat moet zijn is dus niet verzoenbaar met Zimmers voorwaarde dat hij tegen het totnogtoe gevoerde Europees beleid moet zijn …
Men kan zich gemakkelijk voorstellen hoe de linkse europarlementariërs tot dergelijke ongerijmdheden komen. Met de electorale successen van extreem-rechts bij de Europese verkiezingen wordt het voor liberaal Europa nog gemakkelijker om elke tegenstander van de reëel bestaande Europese Unie als ‘eurosceptisch’, ‘souvereinistisch’ of achterlijk te bestempelen. Links, dat het in Europa niet gemakkelijk heeft (en Syriza waarvan elke ademzucht door rechts Europa als bolsjewisme wordt geduid) wil niet tot dit zootje gerekend worden, en probeert zijn democratische credibiliteit te bewijzen door mee te doen met het parlementair consensusdenken. Het kan een bemoedigend schouderklopje opleveren van de collega’s, maar het dreigt de radicale parlementaire oppositie die men van de GUE verwacht, even irrelevant te maken als de sociaal-democraten of groenen.
Wat te doen? Uit de GUE stappen zoals de stalinistische Griekse communisten van de KKE onlangs besloten [viii] ? Het is weliswaar een gebaar van rechtlijnigheid, maar het zal in zijn isolement de uitbouw van een Europese linkse politieke oppositie niet bevorderen. Wat ons belangrijk lijkt voor de komende jaren, is een toenemende interactie tussen het verzet tegen het EU-beleid van sociale bewegingen en vakbonden enerzijds, en de politieke krachten die tegen dit beleid gekant zijn anderzijds. Alleen zo kunnen illusies over het nut van inschikkelijk gedrag en ‘democratische respectabiliteit’ bestreden worden, alleen zo kan anderzijds de sociale strijd ook verdergezet worden in de politieke arena.
[i] Zie bv. Rethink REFIT: Europees Vakverbond in verweer tegen deregulering veiligheidswetgeving, http://www.rethinkrefit.eu/docs/VAKBEWEGING-792_tcm22-304705.pdf
[ii] Euractiv , Business calls on shale gas to end Russian dependence, http://www.euractiv.com/energy/business-europe-wants-explore-sh-news-534110
[iii] Renzi to push for new rules to boost growth-driven investment, http://www.euractiv.com/sections/euro-finance/renzi-push-new-rules-boost-growth-driven-investment-302501
[iv] Germany’s Gabriel says open to debate on EU deficit rules, http://www.euractiv.com/sections/euro-finance/germanys-gabriel-says-open-debate-eu-deficit-rules-302839
[v] Statement of Alexis Tsipras on the election of the new EC President, 29 mei 2014, http://www.alexistsipras.eu/index.php/9-press-releases
[vi] Alexis Tsipras’ speech at the Die Linke Party Congress in Berlin, http://newsportal.european-left.org/positions/news-archive/alexis-tsipras-speech-die-linke-party-congress-berlin-germany
[vii] Zowel sociaal-democraten als groenen keurden het gros van het soberheidsbeleid goed. De sociaal-democraten met Spitzenkandidat Schulz zijn bovendien voorstander van TTIP.
[viii] Zie http://inter.kke.gr/en/articles/Statement-of-the-Central-Committee-of-the-KKE-on-the-stance-of-the-KKE-in-the-EU-parliament/