Door Herman Michiel, 11 oktober 2015

Onder de titel De euro moet zich laten hervormen [i] wijdt de BBTK, bediendenbond van de Belgische socialistische vakbond ABVV, een commentaar aan de gebeurtenissen van de laatste maanden in Griekenland. U vindt dit vakbondsstandpunt hieronder integraal terug; we willen kort ingaan op enkele aspecten ervan.

Het is terecht dat er een direct verband wordt gelegd tussen het lidmaatschap van de eurozone en de situatie waarin de Griekse samenleving terecht is gekomen. In een eerder standpunt van dezelfde bond [ii] werd alles herleid tot het fout Europees economisch beleid; nu gaat men een stap verder, en niet alleen de ‘neoliberale besparingspolitiek’ wordt afgewezen, maar ‘de euro zal zich moeten laten hervormen’.

Het blijft allemaal wel zeer vaag, en men mag eraan twijfelen of een vakbondslid hiermee iets meer inzicht krijgt. Wat moet dit lid bv. maken van “de euro werd opgericht om volkeren en mensen te verbinden”? Niet alleen klinkt een dergelijk gevleugeld statement eerder religieus dan politiek, maar een vakbond met een socialistisch gedachtengoed en een studiedienst zou daar toch beter enkele vraagtekens bij plaatsen. Reeds lang voor de invoering van de euro waarschuwden economen, tot en met Paul De Grauwe die toen nog voor de Vlaamse Liberalen en Democraten een Kamerzetel bezette, dat de Europese eenheidsmunt op onhoudbare principes gestoeld werd. Er was toen (1998) nog geen sprake van besparingspolitiek, alleen de voorgenomen architectuur van de Europese Muntunie en van haar op Duitse principes gestoelde Centrale Bank volstonden voor kritische economen [iii] om de toekomstige problemen te voorspellen.

Om het probleem heel even te schetsen: wat kan een euroland nog doen als de inflatie te hoog oploopt? Er is geen Nationale Bank meer die de prijs van het geld (de interestvoet) bepaalt en daarmee een zekere sturing kan geven; alleen de Europese Centrale Bank beslist daarover, toevallig of niet in Frankfurt. Andere vraag: wat kan een land doen dat zijn export ziet teruglopen tengevolge van competitiviteitsverschillen ? Devaluatie van de nationale munt was een ultiem (en zeker geen leuk) middel, maar er kwam geen Trojka aan te pas. Hierbij komt nog dat mechanismen die in alle andere muntunies toegepast worden, in de Europese Muntunie per verdrag verboden werden. De Europese Centrale Bank (ECB) mag geen geld lenen aan lidstaten, en deze mogen dit onderling ook niet doen. Die ECB mag wel zeer goedkoop geld verschaffen aan private banken, die het tegen woekerinteresten kunnen uitlenen aan landen in financiële moeilijkheden. Aan dit levensgroot euvel werd weliswaar een mouw gepast, door de oprichting van Europese “reddingsfondsen” met namen als EFSF of ESM, maar zoals men ten overvloede gezien heeft in het geval van Griekenland betekent gebruik maken van deze bailout-fondsen een kruis maken over de parlementaire democratie, en alles slikken wat een onverkozen Europese bureaucratie je in de strot duwt.

Het is al vaak herhaald: aangezien een lidstaat van de eurozone zijn muntbeleid niet meer in de hand heeft, en compenserende mechanismen op Europese schaal van in den beginne uitdrukkelijk geweerd werden, blijft alleen de interne devaluatie over als instrument in de concurrentiestrijd. Interne devaluatie, met andere woorden: restricties op lonen, arbeidsvoorwaarden en uitkeringen, futilisering van de vakbonden, neerwaartse spiraal van de bedrijfsbelastingen, enzovoort. Het is de enige vluchtweg die de Europese Muntunie biedt aan een land in moeilijkheden, maar deze vluchtweg leidt recht naar de afgrond. De Europese remedies werken niet, integendeel, ze verergeren de kwaal.

In die zin is het logisch dat de BBTK stelt: De euro moet zich laten hervormen. Maar de eigenaardige zinswending suggereert dat de auteur het problematische van die stelling aanvoelt. Want als op Europees niveau beslist werd om de euro te hervormen zou die euro daar geen enkel verzet tegen aantekenen. Het probleem is echter dat de kans op een dergelijke beslissing even groot is als de overstap van Angela Merkel naar Die Linke: nihil. De euro werd ingevoerd onder de strikte voorwaarde dat de architectuur is zoals ze is. Duitsland zal nog eerder een dexit doen (uitstap uit de euro) dan een hervorming van de eurozone toelaten die ook maar iets in de richting gaat van wat BBTK voorstelt: structurele Europese solidariteit, ondersteuning van elkaars werkloosheidsstelsels, enz. De Europese Unie, en a fortiori de euro, is daar eenvoudig nooit voor bedoeld geweest, en alle Europese verdragen spannen daartegen samen. Concurrentie is het alfa en het omega van de o zo foutgenoemde “unie”.

Het is een goede zaak dat in vakbonden de eerste twijfels ontstaan over de munt die volkeren en mensen moest verbinden, maar er is nog een hele weg te gaan alvorens daar een bruikbare strategie over opgebouwd wordt.

NOTEN:

[i] De euro moet zich laten hervormen, De Nieuwe Werker nr. 16, 2 oktober 2015

[ii] Een ‘Griekse falanx’ tegen de besparingslogica?, De Nieuwe Werker, 10 februari 2015.

[iii] Zie bv. ook het manifest van 70 Nederlandse economen in de Volkskrant van 13 februari 1997, Met deze EMU kiest Europa verkeerde weg.