Het Stabiliteitspact, officieel ‘Stabiliteits- en Groeipact’ (SGP), werd in 1997 goedgekeurd met het oog op de invoering van de euro. “Een gezonde eenheidsmunt vereist gezonde staatsfinanciën”, zo was de redenering.

Het SGP  heeft een preventief en een ontradend (‘correctief’ ) luik.

Volgens het preventieve deel moeten de landen jaarlijks een stabiliteitsprograma indienen (bij landen die de euro nog niet hebben spreekt men van ‘convergentieprogramma’) om aan te tonen dat hun begrotingen op middellange termijn ‘gezond’ blijven (deze middellange termijn loopt 3 jaar vooruit).  Commissie en Raad kunnen waarschuwingen en aanbevelingen richten tot de lidstaat als ze menen dat er ontsporingen dreigen.

Het ontradende deel van het pact behelst de procedure bij buitensporige tekorten (excessive deficit procedure, EDP in het Engels). Deze procedure wordt ingeleid zodra het tekort meer dan 3% van het Bruto Binnenlands Product (BBP) bedraagt. De Commissie beveelt de  Raad dan aan om de buitensporigtekortprocedure te starten, maar de Raad beslist daarover met gekwalificeerde meerderheid, eventueel rekening houdend met speciale omstandigheden.
Indien de Raad besluit dat er een buitensporig tekort is, worden er aanbevelingen gedaan en een termijn vastgelegd om dit te corrigeren.
Indien de lidstaat zich niet voegt naar de besluiten van de Raad kunnen er sancties komen.
De sancties worden eerst opgelegd in de vorm van een renteloos deposito, bestaande uit een vast gedeelte van  0,2% van het BBP, en een variabel gedeelte dat des te groter is naarmate het tekort groter is. Het maximum voor het jaarlijkse bedrag aan deposito’s bedraagt 0,5% van het BBP.
Een deposito zou dan omgezet worden in een boete indien na twee jaar het buitensporig tekort, naar het oordeel van de Raad, nog niet is gecorrigeerd.

De sancties waarover sprake in het Stabiliteitspact bleven echter theorie, want de euro was nog maar goed ingevoerd of grote lidstaten waaronder  Duitsland en Frankrijk kwamen in aanmerking voor de boetes. Zover kwam het niet; op een Europese topbijeenkomst in maart 2005 werd een politiek akkoord gesloten om het SGP soepel te interpreteren. Men ziet, Griekenland of Portugal is Duitsland of Frankrijk niet…

Het Stabiliteitspact werd in 2011 versterkt door vier verordeningen uit het ‘sixpack’; zo  volstaat het niet de 3%-grens te respecteren, maar er moet ook een ‘voorzichtige’ budgettaire politiek gevolgd worden. En op 23 november 2011 lanceerde de Europese commissie twee nieuwe wetsontwerpen die de begrotingspolitiek nog verder  uit handen van de lidstaten nemen; de Europese commissie zou zelfs een herziening van een begrotingsontwerp kunnen vragen.