door Herman Michiel, 3 oktober 2011

Over de betekenis van dit wettenpakket hadden we het reeds ⁽¹⁾ : het economisch bestuur zoals de Europese Unie het nu oplegt is het sluitstuk van een steeds strakkere neoliberale greep op Europa. In dit artikel kijken we meer bepaald naar de houding van de partijen hierin, zoals we het eerder al deden ⁽²⁾ voor de stemming in de commissie van het Europees Parlement (EP) op 18 april 2011, en bij de vorige stemming in plenaire zitting op 23 juni. Het sixpack werd toen goedgekeurd door een meerderheid  in het EP, maar om de resterende meningsverschillen met de medebeslissende Ecofin-Raad van ministers – meningsverschillen over modaliteiten, niet over de grond van de zaak –  niet ten top te drijven, werd de definitieve stemming uitgesteld. In de loop van de zomer werd er dan onderhandeld tussen delegaties van EP,  Raad en Europese Commissie (EC) over deze hangende kwesties,  en op 28 september 2011 keurde het EP een vooraf met de Raad overlegd compromis goed.   De formele goedkeuring door de Raad volgt normaal op 4 oktober.

Tussen juni en september zijn er geen echte verschuivingen merkbaar in het stemgedrag; er is een zekere versterking van het ja, doordat  in een aantal gevallen onthoudingen overgingen in goedkeuring. Samengevat:

• De rechtse fracties  (waarvan de grootste de EVP met vooral christendemocraten zoals CDA, CDU, CD&V, en de liberale ALDE met o.a. VVD, VLD) keurden alle zes teksten goed. Soms worden ze daarin niet gevolgd door  nationalistisch rechts en extreem-rechts (met o.a. vader en dochter Le Pen), maar dat heeft zoals bekend niks te maken met het nastreven van een ‘sociaal Europa’.
• Alleen Europees Unitair Links (Nederlandse SP, Die Linke, Front de Gauche…) stemde tegen de zes teksten;
• Een meerderheid van  sociaal-democraten (S&D met PvdA, sp.a, PS, SPD …) keurde 4 teksten af, onthield zich bij één en keurde één tekst  (“Ferreira” ⁽³⁾) goed. Hier is een zekere “verlinksing” vast te stellen t.o.v. juni; de tekst “Ford” (voorschriften voor de begrotingskaders) werd nu door een meerderheid verworpen, terwijl het in juni ongeveer 50-50 verdeeld was tussen voor en tegen.
• De groenen keurden zoals in juni 3 teksten goed en verwierpen er drie.

Opnieuw kon één tekst op zeer grote instemming rekenen (554 voor, 90 tegen, 21 onthoudingen), nl. die over het macro-economisch toezicht (rapporteur de Portugese sociaal-democrate Ferreira,). De bijgaande tekst (“Haglund”) die de sancties vastlegt kan rekenen op instemming bij zowat alle groenen, terwijl de meesten van S&D zich onthielden (ook de Franse PS, die in juni tegen stemde). Dat de sociaal-economische politiek voortaan grotendeels door de Europese Commissie gestuurd wordt, is  blijkbaar in overeenstemming met het groen-roze gedachtengoed.

Bij deze algemene vaststellingen moet één opvallende uitzondering gemeld worden. Nederland kan blijkbaar prat gaan op de meest rechtse “linkerzijde” in Europa. Zowel de europarlementairen Berman, Bozkurt  en Merkies (PvdA) als de Groenlinksen Eickhout  en Sargentini  (Cornelissen was niet aanwezig) stemden systematisch mee met de rechtse meerderheid in het parlement, ook tegen hun fractie in dus. Blijkbaar vindt Groenlinks dit een politiek van het minste kwaad; in het september-nummer van hun magazine schrijven ze: “Wie zich zorgen maakt over de uitholling van de nationale democratie moet één ding bedenken: dat we inmiddels al drie jaar geregeerd worden door de paniek en speculatiedrift op de financiële markten.”

Hoe bedenkelijk ook, deze uitspraak heeft ergens nog het voordeel dat ze er geen doekjes om windt. Dat kan niet van alle publieke verklaringen worden gezegd. Saïd El Khadraoui, europarlementslid van de Vlaamse sp.a, zegt in een filmpje: “De socialisten stemden tegen dit pakket”. In een verklaring ⁽⁴⁾ met zijn collega Kathleen Van Brempt  verwijt het duo aan liberaal kopstuk Guy Verhofstadt “met een gespleten tong te spreken” want hij zou zijn pen in rode inkt gedoopt hebben door te pleiten voor investeringen, eurobonds etc. maar ondertussen zulk beleid onmogelijk maken door het sixpack goed te keuren.  Men wil dus de indruk wekken dat S&D een tegenstander is van het neoliberaal economisch bestuur; nochtans is hun kritiek flinterdun en inconsistent, en stemmen ze volmondig in met het sluitstuk van de neoliberale machtsgreep: de permanente controle door de Europese Commissie van het macro-economisch beleid in de lidstaten (tekst Ferreira). Denken ze misschien dat de EC de lidstaten zal op de vingers tikken omdat ze te weinig overheidsinitiatief nemen? Omdat ze de openbare diensten niet tot ontwikkeling brengen?  Omdat de lonen onder een permanente neerwaartse druk staan? Ook groenen vinden hierin niet de minste tegenspraak; Bart Staes (Groen!) spreekt i.v.m.  het macro-economisch toezicht over een “positief aspect van de 6pack”.

Er zijn een paar grashalmen waaraan deze politici zich proberen vast te klampen. Zo zouden collectief overleg en loonvorming buiten schot blijven bij de aanbevelingen tot rechtzetting van macro-economische onevenwichten (Philippe Lamberts, Ecolo en medewoordvoerder van de Europese groenen). Is het hun dan ontgaan dat dergelijke ‘verboden’ aanbevelingen reeds in juni gedaan werden aan diverse lidstaten in het kader van het Europees semester? Vakbonden – die misschien toch iets meer ervaring hebben op dit vlak – zijn er heel wat minder gerust in en verwijzen bv. naar een recent discussiedocument van de Europese Commissie. Daarin wordt  er  uitdrukkelijk op gewezen dat hoge werkloosheidsuitkeringen, werkgelegenheid in de openbare sector of ontslagbescherming de onderhandelingspositie van vakbonden verhoogt , zodat zij er beter in slagen “te weerstaan aan loonmatiging en looninleveringen en wordt de vervanging van tewerkgestelde werknemers door lage-loon outsiders bemoeilijkt”. ⁽⁵⁾

Een ander schaamlapje: onder sterke linkse druk zou bekomen zijn dat er evenveel aandacht zal uitgaan naar landen met een betalingsbalansoverschot (zoals exportkampioen Duitsland) als met een tekort (er zou m.a.w. een ‘symmetrische’ benadering zijn). Maar de EC heeft zich al ingedekt door een verklaring toe te voegen aan de Ferreira-tekst, waarin ze belooft in haar toezicht op landen met tekorten en landen met overschotten “met gepast onderscheid te werk te gaan voor wat betreft de dringendheid tot optreden en het soort correctieve actie dat nodig is”. ⁽⁶⁾

Er blijft dan nog de ‘Tobintaks’ waarvoor de EC zich nu voorvechter toont. In principe een overwinning  voor de andersglobalistische beweging die er meer dan een decennium voor streed. Toch lijkt Barroso’s bekering meer te maken te hebben met de opbrengst (schatting: 50 miljard euro per jaar, waarvan een nuttig  gebruik helemaal niet gegarandeerd is) dan met het ‘zand in de machine’. De taks zou niet slaan op de valutahandel (muntspeculatie!),  en 0,01%  op ‘derivaten’ is niet van aard deze handel in vaak giftige producten af te schrikken ⁽⁷⁾.

Men kan opwerpen dat met of zonder steun van sociaal-democraten en groenen het sixpack hoe dan ook goedgekeurd zou zijn door de rechtse meerderheid. Maar hoe zou je ooit (terug) een meerderheid kunnen halen als je je onbekwaam of niet bereid toont tegen die rechtse meerderheid in te gaan?
Nu blijkt dat er in de EU geen noemenswaardige politieke oppositie tegen het  neoliberaal economisch bestuur bestaat, is de enige hoop die van een groeiend  syndicaal verzet. Op Europese schaal staat dit nog niet ver, en ook vakbonden zijn niet immuun voor de nationale, of zelfs chauvinistische vertogen van nationale regeringen.  Maar vakbonden kunnen, in tegenstelling tot partijen, niet besluiten om een ander doelpubliek aan te spreken. Ook syndicale leidingen kunnen zich op termijn slechts handhaven door op te komen voor de belangen van de werkende bevolking. Nu die vakbonden in hun core business aangevallen worden, kan een reactie niet uitblijven. Hoe eerder en krachtiger, hoe beter!

NOTEN

(1) H. Michiel, Europees Parlement keurt ‘economisch bestuur’ goed: 6 wetten als bekroning van 60 jaar liberalisering, oktober 2011.

(2) H. Michiel, Waar zit de linkerzijde in het Europees Parlement? juli 2011.

(3) Gemakshalve kan men de teksten aanduiden met de naam van de rapporteur in de parlementaire commissie: Ford, Ferreira, Goulard, Wortmann, Feio en Haglund.

(4) Conservatief Europa zoekt oplossing voor crisis uitsluitend in uw portemonnee, 27 september 2011,

(5) Geciteerd in  Chris Serroyen (hoofd studiedienst van de Belgische christelijke vakbond ACV), Ecofinisering. Het EC-document zelf (in het Engels) vindt men hier.

(6)   “In implementing the Regulation, the Commission is fully committed to respect this approach and will ensure that macroeconomic surveillance covers countries with current account deficits and surpluses with appropriate differentiation as regards the urgency of policy responses and the type of corrective actions required.”

(7)   Voor een analyse, zie Erik Goeman, Trekt de Europese Commissie ten strijde aan de zijde van Robin Hood tegen de dominantie van de financiële markten?