door Herman Michiel, 22 oktober 2014

Hierbij wat recent nieuws in verband met de vrijhandels- en investeringsverdragen die de EU momenteel aan het afsluiten is, en het verzet ertegen.

De onderhandelingen met de Verenigde Staten (TTIP) en met Canada (CETA) komen het meest in het nieuws, maar daarnaast zijn er vrijhandelsakkoorden in de maak waar weinig over te horen is:

Oost-Afrika

Zo kondigde de Europese Commissie op 16 oktober aan dat er een ‘Economisch Partnerschap Akkoord’ (EPA) afgesloten was met Oost-Afrika (Kenia, Tanzania, Rwanda, Burundi en Uganda). Ontwikkelingsorganisaties zoals 11.11.11 hebben sinds jaren de machtspolitiek van de EU tegenover economisch zwakke landen gehekeld, en Oost-Afrika heeft zich lang proberen te verzetten tegen de voor deze landen nadelige akkoorden. Maar de EU haalde het, inclusief beschermingsclausules voor investeerders.

Singapore

Nieuw ‘succes’ op 17 oktober: de onderhandelingen over een vrijhandelsakkoord met Singapore (EUSFTA) zijn rond. Het eigenlijke vrijhandelsgedeelte was reeds bedongen eind 2012, en het omvat onder andere de liberalisering van diensten, investeringen en openbare aanbestedingen. Maar zoals bekend zijn bedrijven pas tevreden wanneer ze harde waarborgen krijgen om hun winsten veilig te stellen. Het zijn deze onderhandelingen over een investeerdershoofdstuk die nu beëindigd zijn, waardoor EUSFTA in zijn eindstadium komt. De investeerderswaarborgen bevatten ook een ISDS-gedeelte (investor-state dispute settlement ), het beruchte mechanisme waarmee bedrijven overheden kunnen voor een private rechtbank dagen en tot monsterboetes laten veroordelen wegens winstbedreigende wetgeving.

De Singaporese markt met zijn 5,5 miljoen consumenten is voor de Europese bedrijven slechts van beperkt belang, maar 10.000 Europese bedrijven zien de stadstaat als een ‘hub’ naar de honderd keer zo grote Zuidoost-Aziatische markt.

Transatlantisch Partnerschap EU-USA: TTIP

Rond het Transatlantic Trade and Investment Partnership is er in de EU-kringen zelf ophef ontstaan na de parlementaire hoorzitting eind september van de toekomstige commissaris voor Handel, de Zweedse liberale Cecilia Malmström die de Belgische liberaal Karel De Gucht opvolgt. Toekomstig commissievoorzitter Juncker had tijdens zijn kandidatuurstelling geponeerd dat private rechtbanken zoals die bij ISDS voor hem niet aanvaardbaar zijn. Aanvankelijk had Malmström dit standpunt overgenomen, maar in een latere versie was het verdwenen. Ondertussen rondde De Gucht het akkoord met Canada (CETA) af, met daarin wel degelijk een (volgens hem essentieel) ISDS-mechanisme, maar Merkels minister voor economie Gabriel (SPD) zei in de Bundestag daar tegen te zijn … Hij verwoordt daarmee het standpunt van de Europese sociaal-democratie (de S&D fractie in het Europees parlement) die, in tegenstelling tot de groenen, voorstander van TTIP zijn, waarvan ze een instrument voor groei en jobs willen maken. Maar ISDS is er ook voor hen te veel aan, en als Junckers commissie hierop terugkomt zitten ze met een probleem. De steun van S&D voor de conservatieve christen-democraat Juncker als commissievoorzitter was iets verteerbaarder door zijn ‘rebelse’ uitspraken over ISDS. Het lijkt er echter op dat Juncker een kunstgreep zal uithalen. Bij de voorstelling van zijn Commissie voor het Europees Parlement op 22 oktober zei hij dat private rechtbanken niet het laatste woord zullen hebben bij een geschil [i]. Om de goegemeente helemaal gerust te stellen zei Juncker ook nog: “There will be no investor-to-state dispute clause in TTIP if Frans does not agree with it too.” U leest het goed: Frans, niet France of zo. En wie is Frans? Frans Timmermans, de primus inter pares van de vice-voorzitters van de Europese Commissie, aan wiens oordeel Juncker het overlaat om al dan niet wettelijke initiatieven te nemen. Wie zou nog durven beweren dat de EU een koud bureaucratisch gedoe is, terwijl een Frans van vlees en bloed afweegt wat in het belang van de 500 miljoen Europeanen is?

Geloof of hoop in de mogelijkheid van een ‘sociale TTIP’ lijkt ook door de leiding van het Europees Vakverbond (EVV, Engelse afkorting ETUC) gedeeld te worden. In een interview mijmert EVV-voorzitster Ségol over wensdromen zoals de verbetering (!) van de arbeidsvoorwaarden via TTIP (“labour standards that would go across the Atlantic”) [ii]. Indien aan de vakbondsvoorwaarden niet voldaan is, zou Ségol zelfs zo ver gaan om zich tegen TTIP te verzetten, maar wat dit zou inhouden is niet duidelijk. Het is ook deze gelaten, of zelfs ongeïnteresseerde houding die men vindt bij tal van vakbondsleidingen in hun schaarse uitlatingen over vrijhandelsverdragen. Maar dat is gelukkig niet steeds het geval. In Belgie zijn het vooral de franstalige christelijke bediendenbond CNE en de socialistische bond voor de openbare besturen (ACOD-LRB en CGSP-ALR) die het belang van deze strijd inzien en, net als een jaar geleden, zullen meedoen met D19-20 aan de anti-TTIP acties op 19 december in Brussel tijdens de Europese top (waarover we binnenkort uitgebreider zullen berichten). Op de Brusselse anti-TTIP-meeting van 11 oktober zegde ook de Franse vakbond Solidaires hiervoor haar steun toe. In Nederland lijkt de vakbeweging nog maar in het stadium van het “zich ernstig zorgen maken”.Toch gaan er al andere stemmen op, getuige daarvan Lot van Baaren, bestuurslid van Abvakabo FNV, in haar speech op 11 oktober tijdens de actiedag tegen TTIP.

TiSA

Onder alle lopende onderhandelingen zijn die over de liberalisering van de dienstverlening, Trade in Services Agreement of TiSA, het minst bekend. En verwonderlijk is dit niet. Men heeft er alles aan gedaan om deze geheim te houden. In juni 2014 lekte Wikileaks het deel over de financiële diensten; hierin wordt geheimhouding van het onderhandelingsdocument opgelegd tot vijf jaar na het in werking treden van het akkoord, en zelfs als de onderhandelingen mislukken moet het vijf jaar geheim blijven !!! Het gaat om 22 onderhandelende partijen, waaronder de EU, de USA, Israel, Japan, Mexico, … en verwacht wordt dat het daarna ook voorgelegd (lees … opgedrongen) wordt aan economisch zwakkere landen. Onder ‘diensten’ vallen onder andere openbare diensten [iii], gezondheidszorg, transport, bankieren, verzekeringen, onderwijs, watervoorziening, natuurbehoud, begrafenissen, …[iv]. Het is bijzonder kras dat de bankencrisis nog niet eens verteerd is en men ondertussen onderhandelt over liberalisering in die sector!

Besluit

Het is schokkend vast te stellen dat er door zogezegd democratische landen geheime onderhandelingen gevoerd worden die diametraal tegen het algemeen belang ingaan. Grootschalig verzet is zeer dringend nodig. De door D19-20 geplande acties op 19 december a.s. in Brussel tijdens de Europese top van staats- en regeringsleiders moeten aan de Europese elites duidelijk maken dat de bevolking dit niet langer pikt!

[i] “In the agreement that my Commission will eventually submit to this House for approval there will be nothing that limits for the parties the access to national courts or that will allow secret courts to have the final say in disputes between investors and States.”

[ii] Voor een uitgebreid standpunt, zie ETUC position on the Transatlantic Trade and Investment Partnership, 25.4/2013, EVV website http://www.etuc.org

[iii] Zie hierover de analyse van de internationale vakbondskoepel PSI: TISA versus Public Servives, 28 april 2014.

[iv] Voor een inleiding op TiSA , zie Why International “Trade in Services Agreement” (TISA) is Dangerous to Democracy, Development, and the Public Interest, and Must Be Stopped! op de website http://www.ourworldisnotforsale.org