door Fabio De Masi, Europarlementslid voor Die Linke
verschenen in Neues Deutschland, 9 december 2016
en in in Engelse vertaling bij Euractiv
Nederlandse vertaling door Ander Europa
Jyrki Katainen, de Finse vice-voorzitter van de Europese Commissie, staat niet bekend als vrijgevig. Als commissaris voor banen, groei, investeringen en concurrentievermogen is hij een fervent verdediger van het Stabiliteits- en Groeipact, dat strikte budgettaire discipline eist van de lidstaten.Maar als het op militaire uitgaven aankomt kijkt Katainen de andere kant op. Na Brexit en de verkiezing van Donald Trump stuurt de Europese Commissie, daarin gesteund door Frankrijk en Duitsland, aan op een nieuwe militaire rol van de EU als een ‘vredesmacht’ voor zijn eigen achtertuin, Oost-Europa en Noord-Afrika.
In dit kader zullen er voor militaire research tot 2020 zo’n 90 miljoen euro in het Europees Defensieagentschap (EDA) gestort worden. Natuurlijk zal dit volgens industriecommissaris Bienkowska de kleine en middelgrote ondernemingen ten goede komen. Vanaf 2020 zou het bedrag opgetrokken worden naar 500 miljoen euro per jaar. Katainen wil vooral meer gespendeerd zien voor drones, oorlogsschepen, cybertechnologie, contra-terrorisme en het beschermen van de buitengrenzen van de EU tegen vluchtelingen.
Katainen stelt zich hierbij op als een echte ‘ Euro-Fighter’. In een gesprek met de Financial Times beklemtoonde hij dat het bij de defensie-unie gaat om de principes van de eenheidsmunt, vrijheid en liberale democratie. De euro wordt blijkbaar niet alleen meer verdedigd door de Europese Centrale Bank, maar ook aan de Hindu Kush…
De commissaris denkt daarbij aan twee mogelijke financieringsbronnen.
Één: Europese defensie-obligaties (defence bonds). De lidstaten zouden hierdoor gezamenlijk en tegen gunstige voorwaarden geld kunnen halen op de kapitaalmarkt, dit wil zeggen bij rijke en institutionele beleggers. Op middellange termijn zouden deze ‘staalharde’ beleggingen kunnen gewaarborgd worden vanuit de Europese schatkist of door een constructie als het ESM.
Europese defensie-obligaties zijn essentieel hetzelfde als ‘eurobonds’. Maar eurobonds werden door de Duitse regering steeds afgewezen, omdat dit op een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de eurozone neerkomt, waardoor lidstaten in de periferie aan een goedkoper tarief zouden lenen. Ook het Duits Grondwettelijk Hof had zijn bedenkingen en stelde dat een dergelijke gezamenlijke verantwoordelijkheid een sterke parlementaire controle van het EU-budget zou vereisen. Maar dat schijnt nu geen probleem meer te zijn. Sinds jaren worden wapenprojecten van de EU via het Europees Defensie Agentschap gefinancierd met dubieuze begrotingen buiten de parlementaire controle.
Ten tweede: investeringen in wapensystemen zouden deels vrijgesteld worden van de deficitcriteria van het Stabiliteits-en Groeipact. Economen die tegen het Europees soberheidsbeleid gekant zijn vragen reeds jaren om een dergelijke vrijstelling; ze denken daarbij echter aan investeringen in onderwijs en infrastructuur, wat ook toekomstige generaties ten goede komt. Net daarom zouden ze buiten de deficitcriteria moeten vallen, of over meerdere jaren moeten kunnen gespreid worden.
De Europese Investeringsbank (EIB), die nu reeds eurobonds uitgeeft voor infrastructuurwerken, zou op korte termijn in deze plannen moeten instappen. Voor de EIB gelden echter bepaalde beperkingen voor wat betreft de aard en het volume van de investeringen. Het moet gaan over infrastructuurprojecten die de interne markt versterken, en het investeringsvolume is gekoppeld aan het eigen vermogen van de bank. Momenteel kan de EIB 90 miljard euro investeren per jaar.
Een verhoging van het eigen kapitaal van de EIB is niet onderworpen aan de regels van het Stabiliteits-en Groeipact. Dat is een achterpoortje dat reeds had kunnen gebruikt worden voor zinvolle openbare investeringen. Maar de Commissie geeft er blijkbaar de voorkeur aan dat geld van de belastingbetaler gebruikt wordt als waarborg voor private investeringen in publieke infrastructuur, zoals het geval is bij het Plan Juncker.
Werner Hoyer, de voorzitter van de EIB, kan niet lachen bij de plannen van Katainen. Geldschieters van de EIB, vooral levensverzekeringen en investeringsfondsen, mogen niet investeren in wapens. Hoyer maakt zich ook bezorgd om een versoepeling van het Stabiliteits-en Groeipact. Maar ook hiervoor heeft Katainen een oplossing. Nieuwe Europese wapens zouden innovatiever zijn dan traditionele spullen als artillerie of tanks, en zouden zowel burgerlijke als militaire toepassingen kennen (‘dual use’). Op die manier zouden de ‘bomb bonds’ toch weer gedekt zijn door het mandaat van de EIB…
De moraal van het verhaal? De EU doet zich graag voor als een vredesproject. Maar haar projecten bevatten maar al te vaak een aanzienlijk deel militaire uitrusting, en dit in toenemende mate. Het soberheidsdogma wordt over boord gegooid als het aankomt op de belangen van het militair-industrieel complex in Europa. Als het is voor militaire uitrusting wordt er niet bezuinigd, maar gaan de geldkranen open.
Dat er bij de vluchtelingencrisis – waar ook het buitenlandbeleid van de EU voor aansprakelijk is – geïnvesteerd zou kunnen worden in scholen, ziekenhuizen en woningen komt bij Katainen blijkbaar niet op. Zo veel verbeelding heeft de man niet.