door Kenneth Haar

verschenen op 28 nov. 2013 op Corporate Europe Observatory
Vertaling en hyperlinks: Ander Europa

Op de top van 19-20 december moet de Europese raad beslissen over een nieuw systeem van contracten met de lidstaten over hun economisch beleid. Zulke contracten kunnen maatregelen inhouden zoals afdankingen en loonsverlaging. Uit een uitgelekt document blijkt hoe ondoorzichtig en cynisch het discours van de Europese Unie (EU) is, en hoe de concrete gevolgen van deze nieuwe ‘automatische soberheidswetten’ gecamoufleerd worden.

De EU beschikt reeds over nieuwe regels die privatiseringen, afdankingen en een automatisch soberheidsbeleid voor de lidstaten inhouden, via wetgeving met vreemde benamingen zoals sixpack, twopack of Begrotingsverdrag. De terminologie alleen al geeft de indruk dat de EU niet wil dat de burgers weten waarover het gaat. Men kon zich afvragen wat hun volgende stap zou zijn om, na zo een sliert van vreemdsoortige teksten, de lidstaten nog wat verder te duwen op het pad van het neoliberaal bedrijfsvriendelijk beleid.

Het antwoord is ‘contractuele overeenkomsten‘, of simpelweg ‘contracten‘ tussen enerzijds de Commissie en de Europese Raad, en anderzijds de individuele lidstaten. Een uitgelekt document [i] van de onderhandelingen binnen de Europese Raad lijkt erop te wijzen dat de discussie gaat over het toekennen van subsidies aan lidstaten, om hen zo te helpen bij het opleggen van afdankingen en het terugschroeven van uitkeringen en lonen, maatregelen dus die op verzet zullen stoten. Maar het gebruikte jargon is zo ondoorzichtig dat niet veel burgers de werkelijke bedoelingen zouden onderkennen. Men heeft het erover dat er een vorm van subsidie zou kunnen gegeven worden aan lidstaten die bereid zijn ‘structurele hervormingen’ door te voeren die hun ‘competitiviteit’ kunnen bevorderen. Er bestond enige twijfel of men nog wel voortging met dit project, dat eind 2012 werd geformuleerd, het meest uitdrukkelijk in een document van de Commissie, “Blauwdruk voor een hechte economische en monetaire unie” [ii]. Maar het lijkt erop dat de Europese Raad het contractueel kader wil goedkeuren op de top van december, om dan te beginnen onderhandelen over specifieke contracten in de loop van volgend jaar.

Het idee van de ‘contractuele overeenkomsten’ werd zo te zien niet veel verder ontwikkeld sinds eind 2012. De belangrijkste kenmerken van de contracten, zoals beschreven in het uitgelekt document, wijken niet erg af van wat in de ‘Blauwdruk’ van de Commissie stond. De verwoording is zodanig dat men zich afvraagt op welke hervormingen de Europese Raad eigenlijk aanstuurt. Zo lezen we in de uitgelekte tekst: “Hervormingen van het economisch beleid die gericht zijn op competitiviteit, groei en jobs (…) leveren voordelen op lange termijn, maar vaak zijn deze voordelen moeilijk te meten en pas merkbaar op middellange termijn, op een tijdschaal die groter is dan tussen twee verkiezingen. Bovendien rijst er meestal verzet vanuit de gevestigde belangen die economische voordelen genieten, voordelen die ze zouden verliezen na de hervormingen. Op korte termijn moet er dus voor hervormingen een economische en politieke prijs betaald worden, en om die reden zou het verlenen van financiële steun kunnen helpen om over de brug te komen.”

Men vraagt zich dan af wat die ‘gevestigde belangen’ dan eigenlijk zijn. Zijn het de grote bedrijven die zo machtig zijn dat ze  de belastingen omzeilen en regeringen voor hun kar spannen? Of zijn het oplichters die er profijt uit slaan om gemeenten hun diensten te laten privatiseren ten koste van de dienstverlening zelf?

Neen.

We beschikken slechts over een beperkt aantal bronnen om uit te maken welk soort hervormingen deze contracten zouden moeten bevorderen. De belangrijkste is het ontwerpvoorstel van de Commissie, het duidelijkst geformuleerd in de ‘Blauwdruk’. Daar lezen we (p. 26): “De financiële steun moet de vorm krijgen van een algemene toewijzing die gebruikt wordt om maatregelen te financieren die ter begeleiding van moeilijke hervormingen zijn vastgesteld. Zo zouden de gevolgen op korte termijn van hervormingen waarmee de flexibiliteit van de arbeidsmarkt wordt verhoogd, vergezeld kunnen gaan van opleidingsprogramma’s die gedeeltelijk met in het kader van het instrument voor convergentie en concurrentievermogen verleende steun worden gefinancierd.”

Met andere woorden zou ‘steun’ een subsidiëring van ontslagen kunnen betekenen, en in dat geval zijn de “gevestigde belangen die economische voordelen genieten” de werknemers die nog van enige vorm van jobbescherming genieten; de contracten zijn er dan opgericht om dergelijke jobbescherming kapot te maken. Er moet blijkbaar een nieuw woordenboek opgesteld worden om het economisch beleid van de EU te kunnen ontcijferen. Het gaat de verbeelding van de meeste mensen te boven hoe cynisch en obscuur de EU-literatuur dan geworden is.